Trwający już tydzień atak Ukrainy na Rosję zawstydził Putina. Jak wpłynie na wojnę?

Na zdjęciu z nagrania wideo opublikowanego przez rosyjskie Ministerstwo Obrony w niedzielę, 11 sierpnia 2024 r., śmigłowce Ka-52 rosyjskich sił powietrznych startują do ataku powietrznego na skupiska żołnierzy, pojazdy opancerzone i samochodowy sprzęt wojskowy ukraińskich sił zbrojnych w strefie przygranicznej obwodu kurskiego. Źródło: Rosyjskie Ministerstwo Obrony/AP
 

Rosyjskim siłom do tej pory nie udało poradzić sobie z tym zaskakującym atakiem, co spowodowało, że dziesiątki tysięcy cywilów musiało stamtąd uciec. Ukrainie ten najazd podniósł morale, co jest bardzo ważne w momencie, w którym ukraińska armia mająca problemy z niedostateczną liczbą żołnierzy i broni stawia czoła ciągłym rosyjskim atakom na ponad 1000-kilometrową linię frontu.

Jak przeprowadzono atak?

W zeszły wtorek ukraińscy żołnierze najechali obwód kurski z kilku różnych stron, szybko obezwładniając kilka punktów kontrolnych i fortyfikacji polnych obsadzonych lekko uzbrojoną strażą graniczną i piechotą wzdłuż 245-kilometrowej granicy regionu z Ukrainą. W przeciwieństwie do poprzednich nalotów przeprowadzonych przez małe grupy antyrządowych rosyjskich ochotników walczących u boku sił ukraińskich, wtargnięcie do regionu Kurska miało podobno obejmować jednostki z kilku zaprawionych w bojach brygad armii ukraińskiej.

Rosyjscy blogerzy wojskowi donosili, że ukraińskie grupy mobilne składające się z kilku pojazdów opancerzonych, szybko przejechały dziesiątki kilometrów w głąb terytorium Rosji, omijając rosyjskie fortyfikacje i siejąc panikę w całym regionie. Matthew Savill, ekspert nauk wojskowych z londyńskiego think-tanku Royal United Services Institute (RUSI) powiedział w poniedziałek, że ukraińskie siły przedostały się w niektórych miejscach do 30km w głąb rosyjskiego terytorium. Dodał też, że całkowita powierzchnia terenu ogarnięta przez atak wynosi około 400 km2, ale nie wiadomo jak duży teren Ukraińcy w rzeczywistości kontrolują. Zdaniem Savilla istnieją dowody na to, że w operację zaangażowanych jest do 10 000 ukraińskich żołnierzy z co najmniej czterech brygad - a być może nawet więcej - i że używają oni dostarczonego przez Zachód sprzętu, w tym bojowych wozów piechoty.

Siły ukraińskie często używały dronów do atakowania rosyjskich pojazdów wojskowych oraz wykorzystywały środki walki elektronicznej do zagłuszania rosyjskich dronów i tłumienia komunikacji wojskowej. Podczas gdy małe ukraińskie grupy mobilne przemieszczają się po regionie, nie próbując jednak umacniać przy tym kontroli, inne oddziały zaczęły podobno wykopywać fortyfikacje obronne na niektórych obszarach, w tym w zachodniej części Sudży, miasta położonego około 10 kilometrów od granicy.

Jak reaguje na to rosyjskie wojsko?

Wzięte z zaskoczenia rosyjskie siły nie były w stanie przygotować szybkiego odwetu. Ponieważ większość ich armii prowadzi ofensywę w obwodzie donieckim na wschodzie Ukrainy, niewielu żołnierzy pozostało do obrony granicy na terenie obwodu kurskiego. Znajdujące się tam rosyjskie jednostki militarne składały się przede wszystkim ze słabo przeszkolonych rekrutów, z którymi doświadczone ukraińskie wojska łatwo zwyciężyły, jak twierdzą rosyjscy blogerzy wojskowi. Niektórzy rekruci zostali pochwyceni. Niedobór sił zbrojnych w rosyjskiej armii spowodował, że dowództwo początkowo opierało się na samolotach i śmigłowcach bojowych, aby spróbować przeprowadzić kontratak. Według rosyjskich blogerów wojskowych, nacierającym siłom ukraińskim udało się zniszczyć co najmniej jeden rosyjski śmigłowiec i uszkodzić inny.

Rosyjskie posiłki, w tym elitarne siły specjalne i doświadczeni najemnicy z grupy Wagnera, zaczęły przybywać do obwodu kurskiego, ale do tej pory nie udało im się wyprzeć ukraińskich sił z Sudży i okolic. Niektórym z nowo przybyłych wojsk wydawało się brakować umiejętności bojowych, co spowodowało straty. Dla przykładu, konwój opancerzonych ciężarówek nierozważnie zatrzymał się na uboczu drogi niedaleko strefy konfliktu i został następnie zniszczony przez ukraiński ostrzał. Rosyjskie Ministerstwo Obrony podało w piątek, że Ukraina straciła 945 żołnierzy w ciągu czterech dni walk, choć nie sprecyzowało, ilu Rosjan zginęło, a jego twierdzeń nie dało się niezależnie zweryfikować.

Co o ataku twierdzą ukraińskie władze?

Zełenski po raz pierwszy potwierdził, że siły ukraińskie przeprowadzają operację w obwodzie kurskim i powiedział, że atak jest „niczym więcej, niż kwestią bezpieczeństwa dla Ukrainy”. W klipie wideo zamieszczonym w poniedziałek na swoim kanale na Telegramie, Zełenski powiedział, że ukraińskie wojsko odpowiada odwetem na rosyjskie siły, które przeprowadzały ostrzał na Ukrainę z obwodu kurskiego. Zełenski powiedział, że atak na rosyjskie pozycje, w tym lotniska i zaopatrzenie używane do ataku na Ukrainę, jest „całkowicie słuszne”, dodając przy tym, że celem misji jest „wyzwolenie granicy spod jarzma rosyjskiej armii”. W nagraniu wideo najwyższy dowódca wojskowy Ukrainy, gen. Ołeksandr Syrskij, powiedział również prezydentowi, że siły ukraińskie kontrolują 1000 kilometrów kwadratowych regionu Kurska. Twierdzenia tego nie dało się niezależnie zweryfikować.

Doradca Zełenskiego Mychajło Podolak sugerował w zeszłym tygodniu, że tego typu operacja mogłaby umocnić ukraińską pozycję w przypadku potencjalnych przyszłych negocjacji z Rosją. „Kiedy będzie można przeprowadzić z nimi negocjacje w taki sposób, żeby wywrzeć na nich nacisk albo coś od nich dostać? Tylko wtedy, kiedy wojna nie będzie szła zgodnie z ich planami” – powiedział.

Jaka jest reakcja Kremla? 

Rosyjski prezydent Władimir Putin nazwał atak „wielkoskalową prowokacją”, która obejmowała „masowy ostrzał budynków cywilnych, domów mieszkalnych i karetek pogotowia”. Putin sugerował, że najazd jest próbą Ukrainy na zatrzymanie rosyjskiej ofensywy w obwodzie donieckim i zdobyć przewagę w potencjalnych przyszłych pertraktacjach pokojowych. W rozmowie ze swoimi najważniejszymi urzędnikami w poniedziałek, obiecywał, że Rosja wypełni wszystkie swoje cele militarne.

„To oczywiste, że wróg będzie starał się zdestabilizować sytuację na granicy, aby zdestabilizować wewnętrzną sytuację polityczną w naszym kraju” – mówił Putin. Głównym celem Rosji jest „wyciśnięcie i wypchnięcie wrogów z naszych terytoriów i we współpracy ze służbą graniczną, zapewnienie niezawodnej ochrony granicy państwa”.

Pełniący obowiązki gubernatora obwodu kurskiego Aleksiej Smirnow powiedział w poniedziałek, że siły ukraińskie przejęły kontrolę nad 28 miejscowościami. Powiedział, że od początku inwazji zginęło 12 cywilów, a 121 innych, w tym 10 dzieci, zostało rannych. Około 121 000 osób opuściło lub zostało ewakuowanych z obszarów walk. Rosja ogłosiła federalny stan wyjątkowy w obwodzie kurskim i ogłosiła operację antyterrorystyczną w tym regionie oraz w sąsiednich regionach Biełgorodu i Briańska, dając lokalnym władzom więcej uprawnień do szybkiego koordynowania reakcji kryzysowej i zaostrzenia bezpieczeństwa. Rosyjska propaganda państwowa skupiła się na wysiłkach Kremla w zakresie zapewnienia pomocy przesiedlonym mieszkańcom, jednocześnie umniejszając nieprzygotowanie wojska do ataku.

Jakie są cele Ukrainy i jak sytuacja może się rozwinąć?

Dzięki atakowi Ukraina ma nadzieję na zmuszenie Rosji do przekierowania zasobów z obwodu donieckiego, gdzie rosyjskie siły przeprowadziły ofensywy w kilku sektorach i powoli, ale skutecznie zyskały teren. Jeśli Ukrainie uda się utrzymać przynajmniej część kontrolowanych terenów w Kursku, umocniłoby to pozycję Ukrainy w przypadku przyszłych negocjacji pokojowych i pozwolić na ich wymianę w zamian za okupowane przez Rosję ukraińskie terytoria. Atak jest także ciosem dla Kremla, jako że uwydatnił jego porażkę w zakresie obrony państwa i rujnując narrację Putina o tym, że Rosja obyła się bez szwanku w czasie konfliktu. Wysłał też mocny sygnał dla sojuszników Ukrainy, że jej arma jest w stanie przejąć inicjatywę w czasie wojny – sygnał tym bardziej ważny w obliczu nadchodzących wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych.

Jednakże, pomimo początkowych sukcesów, wyprawa w głąb Rosji może doprowadzić do strat pośród najbardziej uzdolnionych ukraińskich jednostek i pozbawić wojsk w Doniecku kluczowego wsparcia. Próba ustanowienia trwałej obecności w regionie Kurska może być wyzwaniem dla sił ukraińskich, których linie zaopatrzeniowe byłyby narażone na rosyjski ostrzał. „Utrzymanie sił o jakiejkolwiek wielkości w Rosji i obrona przed kontratakami będą trudne, biorąc pod uwagę ograniczone rezerwy dostępne dla Ukrainy” – powiedział Savill z RUSI.