Chiny – Azja Środkowa: czego możemy się spodziewać w nowym roku

Podsumowując rok, prezydent Kazachstanu Kasym-Żomart Tokajew oświadczył, że w 2023 roku był w Chinach dwukrotnie, a relacje z Chinami określił jako wzorowe. (Zdjęcie: gov.kz)

Kazachstan

Prezydent Kazachstanu Kasym-Żomart Tokajew udzielił obszernego wywiadu gazecie „Egemen Qazaqstan”, który ukazał się 3 stycznia. Wypowiedział się w nim m.in. o relacjach z Chinami. Tokajew przypomniał, że w 2023 roku dwukrotnie był w ChRL i zdołał spotkać się z wieloma wysoko postawionymi osobami. 

Stwierdził także, że „obustronne obroty handlowe w pierwszych 10 miesiącach 2023 r. osiągnęły 24,3 mld dolarów, ustanawiając nowy rekord” oraz „Chiny są tradycyjnie jednym z tych krajów, który najwięcej inwestuje w gospodarkę Kazachstanu: w naszym kraju zgromadzono już 24 mld dolarów chińskich inwestycji”. Według prezydenta relacje między państwami obecnie „można z pewnością nazwać wzorowymi”.

Przedstawiciele chińskiej misji dyplomatycznej w Kazachstanie podsumowali również wyniki 2023 roku i ogłosili prognozy na 2024 rok. Wydanie „Diełowoj Kazachstan” 2 stycznia opublikowało artykuł chińskiego ambasadora Zhanga Xiao, w którym przypomniał główne wydarzenia z 2023 roku z udziałem Chin i Kazachstanu oraz pochwalił stosunki między oboma krajami, w tym w sferze gospodarczej. „W ciągu pierwszych jedenastu miesięcy wielkość wymiany handlowej między Chinami a Kazachstanem osiągnęła 36,87 mld $, wzrastając w stosunku rocznym o 31,1%” – powiedział, odrzucając tym samym dane Tokajewa. Konsul Generalny ChRL w Ałmaty Jiang Wei w publikacji „Diełowoj Kazachstan” z dnia 3 stycznia dodała, że w nowym roku „rozwój stosunków chińsko-kazachskich z pewnością dokona nowego gwałtownego wzrostu”, do czego Konsulat Generalny dołoży wszelkich starań.

Portal „ElDala.kz” 6 stycznia opublikował dane odnośnie dostaw produktów rolnych z Kazachstanu do Chin transportem kolejowym w 2023 roku – liczba ta wyniosła 2 mln 226 tys. ton. „To wszystko ładunki zbożowe – pszenica, jęczmień, soja, len, nasiona słonecznika. To nowy rekord. Poprzednią maksymalną wartość zanotowano w 2019 r. – 1,2 mln ton”. Dla porównania w 2022 r. było to 615 tys. ton. Rekordowy wzrost dostaw jest spowodowany uruchomieniem wagonów zbożowych z Republiki Kazachstanu do Chińskiej Republiki Ludowej w marcu 2023 roku, a także zwiększeniem liczby „transportów ze zbożem, wagonów krytych i pociągów kontenerowych” na trasach, piszą autorzy tekstu. Jednakże Kazachstan i tak wciąż ma niewielki udział w rynku Chin. Przykładowo, w 2023 r. spośród 12 mln ton pszenicy importowanej przez Chiny jedynie 400 tys. ton dostarczono z Republiki Kazachstanu. W tym roku Kazachstan ma nadzieję na nowy rekord eksportu towarów rolnych do Chin poprzez wzrost liczby wagonów zboża i budowę nowej infrastruktury kolejowej na granicy z Chinami, podaje artykuł.

Zastępca prezesa zarządu „KTZ” (Koleje Kazachstańskie) Kanat Almagambetow w rozmowie z „24KZ” mówił o procesie budowy trzeciej drogi kolejowej z Kazachstanu do Chin – linii „Ajagoz – Bachty”, która będzie prowadzić do nowego przejścia granicznego „Bachty - Czuguczak”. Przypomnijmy, że według władz linia powinna doprowadzić do zwiększenia obrotu towarowego z Chinami do 20 mln ton, budowa zostanie zakończona do 2027 roku, długość wyniesie 272 km, a budowę finansuje prywatny inwestor. Kanat Almagambetow dodał, że na nowo powstałym odcinku znajdzie pracę 1000 osób, a w trakcie jego powstawania – 1700 osób. Pierwszy zastępca akima w obwodzie abajskim Szalkar Bajbekow uważa, że nowa linia poprawi gospodarkę miejscowości w regionie i przyciągnie turystów, podaje „24KZ”. 

Chińska gazeta „Renmin Ribao” 5 stycznia opublikowała materiał na podstawie rozmowy z Rauszan Ramazanową, prezesem zarządu kazachskiego Naukowo-Badawczego Instytutu Gleboznawstwa i Agrochemii im. Uspanowa, o współpracy na rzecz środowiska między Chinami a Kazachstanem. Ramazanowa wymieniła kilka wspólnych projektów z Sinciang Instytutem Ekologii i Geografii Chińskiej Akademii Nauk – zazielenienie Astany chińską roślinnością, sadzenie lasów na różnych glebach w tym mieście, badanie „ekologicznej odbudowy wyschniętego Jeziora Aralskiego”, które przyda się do ochrony słonych jezior Chin. Ramazanowa dodała, że wkrótce uda się do Chin na szkolenie „z zastosowania technologii sztucznej inteligencji do zapobiegania i zwalczania katastrof rolnych”, a następnie odwiedzi kilka chińskich uniwersytetów.

Uzbekistan

Chokim wilajetu andiżańskiego Uzbekistanu na czele delegacji odwiedził ChRL, gdzie wziął udział w forum biznesowym w mieście Tiencin, a następnie odbył serię spotkań z przedstawicielami dużych chińskich producentów, po których podpisał umowy na łączną kwotę 1,2 mld dolarów, napisała 7 stycznia agencja „UzDaily”. Wśród podpisanych dokumentów znalazły się projekty produkcji „akumulatorów do pojazdów elektrycznych i wind, konstrukcji metalowych, uprawy i przetwórstwa czerwonej papryki, a także budowy elektrowni wodnych w 10 rejonach wilajetu andiżańskiego”. Również podczas odbytych spotkań dyskutowano nad projektami uruchomienia produkcji elektrycznych autobusów i skuterów na terytorium Uzbekistanu, instalacji paneli słonecznych oraz współpracy przy produkcji mebli. 

Wiceminister spraw zagranicznych Republiki Uzbekistanu Bobur Usmanow 5 stycznia spotkał się z ambasadorem ChRL Yu Junem, poinformowała służba prasowa uzbekistańskiego ministerstwa. Na spotkaniu omówiono proces realizacji wspólnych programów i „przygotowania do nadchodzących kontaktów politycznych w 2024 roku”. Nie poinformowano o żadnych konkretnych ustaleniach.

Delegacja Ministerstwa Edukacji Uzbekistanu odwiedziła Chiny, gdzie 6 stycznia odbyła spotkania z przedstawicielami Ministerstwa Nauki i Technologii oraz Ministerstwa Edukacji Chin, a także Pekińskiego Uniwersytetu Studiów Międzynarodowych, pisze „UzDaily”. Strony przedyskutowały możliwe wspólne projekty, badania, staże, rozwój współpracy między uniwersytetami i parkami technologicznymi obu krajów. Jednakże nie przedstawiono po spotkaniach żadnych konkretnych porozumień.

Na konferencji prasowej oficjalnego przedstawiciela Ministerstwa Spraw Zagranicznych Chin Wang Wenbina 2 stycznia dziennikarz „China Daily” zadał pytanie dotyczące wyników pierwszego chińsko-uzbekistańskiego posiedzenia podkomitetu ds. współpracy w zakresie ograniczenia ubóstwa, które miało miejsce 29 grudnia. W swojej odpowiedzi Wang Wenbin ograniczył się tylko do ogólnych zwrotów o „nowym rozdziale we współpracy” i „budowaniu wspólnoty jednego przeznaczenia”, ale nie potrafił przedstawić konkretów. 

W Taszkencie 5 stycznia odbył się pokaz chińskiego filmu „Kwiat Kaszgaru”. Przedsięwzięcie zostało zorganizowane przez ambasadę Chin w Uzbekistanie, Agencję Kinematografii Uzbekistanu i Oddział w Sinciang Chińskiego Serwisu Informacyjnego. Jak podaje „UzDaily”, przed projekcją ambasador Chin w Uzbekistanie Yu Jun wygłosił powitalne przemówienie, w którym m.in. zwrócił uwagę na „aktywną promocję utworzenia kluczowego regionu Gospodarczego Pasu Jedwabnego Szlaku i rozwój pilotażowej strefy wolnego handlu w Sinciangu”. Przypomnijmy, że film „Kwiat Kaszgaru” został zaprezentowany w Kirgistanie rok temu, kiedy to otwierająca wydarzenie ambasador ChRL w Republice Kirgistanu podkreślała „jedność narodową” i „stabilność społeczną”, które rozkwitały w Sinciangu w ostatnich latach. Wygląda na to, że pokazy te są próbą Chin przeciwdziałania krytykowaniu represji wobec mniejszości etnicznych i religijnych w Sinciangu, w tym przedstawicieli tytułowych narodów krajów Azji Środkowej.

Rezultaty zorganizowanej w Pekinie wystawy archeologicznej „Współpraca w ramach „Pasa i Drogi” w zakresie dziedzictwa kulturowego i archeologii” zostały ogłoszone 7 stycznia przez służby prasowe Fundacji Rozwoju Kultury i Sztuki Republiki Uzbekistanu. Z notatki wynika, że wystawa, która zajmowała pomieszczenia Muzeum Pałacu Cesarskiego „Gugun”, była czynna przez trzy miesiące, w tym czasie odwiedziło ją około 150 tys. osób. Uzbekistan udostępnił 18 spośród ponad 80 eksponatów. „Ekspozycja została podzielona na kilka części, odzwierciedlających różne okresy rozwoju kultury i sztuki narodów, które żyły na Wielkim Jedwabnym Szlaku” – podano do informacji. Również Kazachstan, ZEA i ChRL dostarczyły swoje eksponaty na wystawę.

W uzbekistańskich sieciach społecznościowych w przeddzień świąt noworocznych krążyła informacja o rzekomo sprowadzonym do kraju z Chin sztucznym, zrobionym z celofanu ryżu. W związku z tym, służby prasowe Komitetu Celnego Republiki Uzbekistanu musiały wystosować oficjalny komunikat. Szef służby Nurbek Salomow oświadczył, że taki ryż nie jest importowany do kraju i nie może dostać się do Republiki Uzbekistanu bez wiedzy „odpowiednich organizacji”, urzędnik został zacytowany przez agencję „UzA” w informacji z 2 stycznia. 

Turkmenistan

Wydanie „Turkmenportal” z 4 stycznia, powołując się na gazetę „Balkan”, doniosło o dostawie 30 chińskich buldożerów do trustu „Nebitgazçykaryş” („Wydobycie ropy i gazu”) w wilajecie balkańskim. Nowe maszyny planuje się wykorzystać do pracy na polach gazowych i naftowych oraz przy budowie różnych obiektów ogólnego użytku. Nie przedstawiono kosztu sprzętu ani innych warunków transakcji.

Stały się znane dodatkowe szczegóły porozumień podpisanych pomiędzy Chinami a Turkmenistanem w czasie roboczej wizyty wiceministra edukacji ChRL Sun Yao w Turkmenistanie, o której pisaliśmy wcześniej. Państwowa agencja informacyjna „Turkmenistan: Złoty wiek” 5 stycznia ogłosiła plany Centrum Nauczania Języka i Współpracy (CLEC) dotyczące udziału w „przygotowaniu zawodowym nauczycieli języka chińskiego w Turkmenistanie”. CLEC będzie realizował projekt wspólnie z trzema uniwersytetami Turkmenistanu – Międzynarodowym Uniwersytetem Nauk Humanistycznych i Rozwoju, Turkmeńskim Uniwersytetem Państwowym im. Machtumkuli oraz Turkmeńskim Narodowym Instytutem Języków Świata im. D. Azadi. Odpowiednie dokumenty zostały podpisane podczas wizyty chińskiego urzędnika. 

Naukowcy z wielu wiodących organizacji naukowych ChRL odwiedzili Turkmenistan w przeddzień 2024 roku, doniósł „Turkmenportal” 8 stycznia. Grupa zorganizowała obszerny program – wycieczkę na pustynię ze sztucznym zazielenieniem, wizytę na stacji meteorologicznej i inne atrakcje. Chińscy specjaliści omówili z naukowcami Narodowego Instytutu Pustyń, Flory i Fauny Turkmenistanu kwestie rozwoju kwalifikacji, wspólnych ekspedycji i wymiany wyników badań naukowych. Chińska delegacja wyraziła gotowość do współpracy z kolegami z Turkmenistanu „w partnerstwie naukowym w celu zwiększenia efektywności w walce z pustynnieniem, degradacją ziem, ochroną bioróżnorodności”, przekazano w publikacji.