Moskwa ogłosiła wprowadzenie dodatkowych dostaw paliwa do Armenii

Źródło: Maksim Smulow/Wiedomosti.

Rosja rozpoczęła dostawy dodatkowych 15 tysięcy ton benzyny i 20 tysięcy ton oleju napędowego w ramach kompleksowej pomocy Armenii i ormiańskiej populacji Górskiego Karabachu. Informację przekazało biuro prasowe MSZ Rosji 6 października. Wcześniej, 24 września, władze Armenii zakazały eksportu benzyny i oleju napędowego za granice kraju, a przed tym, 21 września, podobny zakaz został wprowadzony przez rząd rosyjski i wynikał z utrzymującego się od wiosny wzrostu cen.

Dodatkowe dostawy, jak wyjaśniło MSZ Rosji, rozpoczęto „w odpowiedzi na apel władz Armenii” i zgodnie z międzyrządowym porozumieniem z października 2013 roku. „Kraj niemal zatwierdził bilans (indykatywny bilans wielkości dostaw produktów MPS na bieżący rok – Wiedomosti). Przed nami okres jesienno‑zimowy. Wsparcie Rosji będzie bardzo aktualne i potrzebne” – widnieje w oświadczeniu rosyjskiego ministerstwa.

Biuro zaznacza, że inicjatywa ta została zapoczątkowana „bez względu na wdrożenie 21 września przez rząd Federacji Rosyjskiej tymczasowego zakazu eksportu benzyny i oleju napędowego z naszego kraju”. Ponadto zarówno Rosja, jak i Armenia wchodzą w skład Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej (EUG). Jak wynika z podpisanego przez premiera Michaiła Miszustina zarządzenia, członków tej organizacji nie obejmował zakaz eksportu paliwa za granicę, ale dostawy mogły być realizowane wyłącznie w ramach indykatywnego planu finansowego (uzgodnionych przez kraje wielkości dostaw).

Międzyrządowe porozumienie Rosji i Armenii z 2 grudnia 2013 roku (weszło w życie 24 lipca 2014 roku) O współpracy w sferze dostaw gazu ziemnego, produktów naftowych i nieoszlifowanych naturalnych diamentów do Republiki Armenii przewiduje dla bezcłowych dostaw oleju napędowego i benzyny „ilości wewnętrznego zużycia, zatwierdzone jako składowe indykatywnych bilansów”, które uwzględniają uprzednio uzgodnione i obliczone przez Erywań zapotrzebowanie na paliwo przy zakazie reeksportu tych ilości do państw trzecich.

Uzgodniony plan dostaw z Rosji do Armenii na 2022 roku wynosił 155 tysięcy ton benzyny i tyle samo oleju napędowego. Na początku grudnia 2022 roku Armenia ogłosiła uzgodnienie indykatywnego planu finansowego, ale nie przytoczyła konkretnych liczb dla importu, a Euroazjatycka Komisja Gospodarcza również nie uaktualniła danych.

Wiedomosti skierowały zapytania do Ministerstwa Energetyki Rosji i Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej, uczestniczących w uzgodnieniu indykatywnego planu finansowego, na temat konkretnego wymiaru wcześniej uzgodnionych dostaw na 2023 rok, sytuacji przewyższenia planu przez Armenię oraz możliwych rozmowach na temat aktualizacji jej wielkości.

Ze względu na to, że w Armenii nie wydobywa się i nie przerabia ropy naftowej, cały zakres niezbędnych dla działania gospodarki produktów naftowych kraj pozyskuje z zagranicy, głównie tranzytem przez Gruzję – przypomina Siergiej Kondratiew, zastępca kierownika działu ekonomicznego Instytutu Energetyki i Finansów.

Według niego w latach 2022‑2023 popyt na produkty naftowe w Armenii zauważalnie wzrósł. „Wśród przyczyn wysokiego popytu należy wymienić zwiększenie aktywności gospodarczej w regionie i wzrost sprzedaży na stacjach paliw niedaleko granicy z Gruzją, gdzie ceny paliw są wyższe” – sądzi Kondratiew. W rezultacie tego Erywań wybrał limit według ustaleń międzyrządowych przed terminem i obecnie potrzebuje dodatkowych dostaw.

Zauważył też, że Rosja jest istotnym, ale nie jedynym dostawcą produktów naftowych do Armenii. Od stycznia do lipca 2023 roku do Armenii dostarczono 307 tysięcy ton produktów naftowych, w tym 77% z Rosji (235 tysięcy ton). Ważnymi dostawcami są także Grecja (8%) i Iran (8%). W okresie styczeń‑lipiec Rosja dostarczyła do Armenii 106 tysięcy ton benzyny AI-92 i 34 tysiące ton benzyny wysokooktanowej, a także 69 tysięcy letniego i 26 tysięcy ton międzysezonowego oleju napędowego. 

Kondratiew nie uważa, że problemy w Armenii są związane z ograniczeniem eksportu paliwa z Rosji, gdyż dostawy są regulowane na skutek porozumień międzyrządowych. „Jednakże w sytuacji przekroczenia wielkości importu wymagana jest zgoda rządu rosyjskiego na aktualizację tych wielkości” – zaznaczył ekspert. 

Z tym, że zakaz eksportu paliwa z Rosji nie jest związany z wewnętrznymi problemami na rynku paliwowym Armenii, zgadza się również dyrektor Funduszu Rozwoju Energetycznego – Siergiej Pikin. Niemniej przyjmuje on, że obecna decyzja w sprawie dodatkowych dostaw powyżej limitu benzyny i oleju napędowego Erywaniowi ma w dużej mierze podłoże polityczne. Zgodnie ze słowami Pikina, wynika to z tego, że przynajmniej ogłosiło ją Ministerstwo Spraw Zagranicznych, a nie Ministerstwo Energetyki czy Euroazjatycka Komisja Gospodarcza. Ponadto nie jest to działanie rynkowe, a raczej humanitarne, stanowiące przeciwwagę dla oskarżeń premiera Armenii, Nikola Paszyniana, pod adresem Rosji w związku z wydarzeniami w Karabachu i napływem stamtąd uchodźców na terytorium Armenii. Nieprzypadkowo Minister Spraw Zagranicznych Rosji w komunikacie o dodatkowych dostawach dodał również informację o szczegółach pomocy humanitarnej karabaskim Ormianom „w najbliższej, średnioterminowej i długoterminowej perspektywie”, do której zaliczają się także artykuły pierwszej potrzeby.

„Jest przy tym oczywistością, że praktycznie monopolistyczna pozycja jednego z dostawców paliwa dla Armenii ma podtekst polityczny” – twierdzi ekspert.