5 najlepszych arystokratycznych kaplic grobowych, które warto zobaczyć

„Kamienna koronka” lub „kamienny kryształ” – tak miejscowi nazywają Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Saryi. I nie bez powodu.

Świątynia to prawdziwa perełka architektury. Została zbudowana jako kaplica pogrzebowa rodziny Łopatińskich. Oprócz wspomnianego kościoła w Saryi proponujemy odwiedzić kaplicę Narkiewiczów-Yedków w „Nowagradskich Atenach”, neogotycki „Kwiat Paleszji” Ażeszków w Zakozelu, kaplicę grobową Miłoszów w Idolcie oraz kaplicę Skirmuntów w Moladowie. Każdy z nich jest prawdziwym dziełem sztuki, posiadającym swoją własną, charakterystyczną historię.

Kaplica-miejsce pochówku Łopatińskich. Sarja, rejon Wierchniadzwin, obwód witebski.

W jednym z najpiękniejszych zakątków północnej Białorusi, we wsi Saria, która znajduje się w powiecie werchniadzwińskim obwodu witebskiego, zachowała się malownicza cerkiew, dziś cerkiew Wniebowzięcia. Ale kościół został pierwotnie zbudowany jako kaplica grobowa dla lokalnych właścicieli ziemskich - słynnej rodziny Łopatińskich. Budynek wzniesiono z czerwonej cegły, w typowym wówczas stylu neogotyckim.

Kaplica-miejsce pochówku Łopatińskich. Sarja. Zdjęcie: travelstore.by

Sarya, znana w źródłach pisanych od 1506 roku, została zakupiona przez Łopatińskich w 1753 roku. W 1850 roku Ignacy Dominik Łopatiński, ku pamięci swojej ukochanej żony Marii, która zmarła przedwcześnie, ufundował budowę rzymskokatolickiej kaplicy, która dziś przyciąga turystów do wioski. Ten cud architektury został zaprojektowany przez pruskiego architekta Gustava Schachta. Świątynia musiała ucieleśniać wyjątkowe piękno młodej żony Ignata Łopatińskiego i głębię jego uczuć. Cel ten udało się zrealizować w wyrafinowanych formach neogotyckich.

Kamień pamiątkowy Łopatińskiego w pobliżu kaplicy Sarya. Zdjęcie: planetabelarus.by

Świątynię konsekrowano w 1857 r., lecz już w 1865 r., po powstaniu styczniowym, cerkiew została skonfiskowana przez władze rosyjskie na rzecz cerkwi prawosławnej. W okresie narad budynek służył jako magazyn, później jako obiekt rozrywkowy. W 1989 roku kościół zwrócono katolikom i konsekrowano ku czci Najświętszej Maryi Panny. Jednak w 1990 r. po budowlę zgłosiła się Rosyjska Cerkiew Prawosławna i cerkiew stała się cerkwią Wniebowzięcia. Świątynia Saryjska znajduje się na Państwowej Liście Wartości Historycznych i Kulturowych jako zabytek architektury sakralnej poziomu republikańskiego i jest jednym z najbardziej charakterystycznych przykładów architektury neogotyckiej na Białorusi. Miejscowi entuzjastycznie nazywają kaplicę „kamienną koronką” lub „kamiennym kryształem”.

Kaplica-miejsce pochówku Łopatińskich. Sarja. Zdjęcie: cdn.belarus.travel

Kaplica grobowa Miłoszowa. Idolta, rejon Miorski, obwód witebski

Następna kaplica znajduje się stosunkowo blisko poprzedniej, ale najbliższy most na Dźwinie znajduje się dopiero w Wierchniadzwińsku, więc aby tam dotrzeć, trzeba będzie przejechać około 60 km. Nas interesuje dawne miasteczko, dziś rolnicze miasteczko Idolta, którego dziedzictwo zachowane do dziś wiąże się z rodziną Milošów.

Kaplica grobowa Miłoszowa, Idolta. Zdjęcie: budzma.org

W 1862 roku Jewgienij Miłosz, ówczesny właściciel Idolty, ufundował budowę murowanej kaplicy katolickiej w stylu wczesnego klasycyzmu. W kaplicy umieścił szczątki swojej żony Emilii, a później sam został pochowany w tej kaplicy wraz ze swoimi dziećmi. Sanktuarium zostało splądrowane po II wojnie światowej, krypta grobowa została zniszczona. Cmentarz przy kaplicy uległ zniszczeniu, zachował się jedynie jeden XIX-wieczny nagrobek Konrada Miłosza, prawdopodobnie syna Eugeniusza Miłosza. Budynek wrócił do wiernych dopiero w 1990 roku.

Kaplica grobowa Miłoszowa, Idolta. Zdjęcie: planetabelarus.by

Kaplica grobowa Narkiewicza-Jodki. Łapuszna, powiat Dziatławski, obwód grodzieński

Przenieśmy się do obwodu grodzieńskiego, do wsi Łapuszna, dawnego majątku Narkiewiczów-Jodków, który ówcześni właściciele ambitnie nazywali „Nowagradzkimi Atenami”. Dziś z dawnej świetności niewiele pozostało. Natomiast interesująca nas kaplica poświęcona św. Teresie zachowała się w dobrym stanie.

Kaplica grobowa Narkiewicza-Jodki, Łapuszna. Zdjęcie: wakacje.by

Wieś Łapuszna znana jest od XIX w., kiedy rządził tu ród Pileckich. Osada przeszła w ręce Narkiewiczów-Jodków poprzez małżeństwo córki Teofilii Piletskiej z Onufrem Narkiewiczem-Jodką, a po owdowieniu na młodszego brata jej pierwszego męża, Tamasa Narkiewicza-Jodki. Po Tamasie majątkiem zarządzał jego syn Roman z żoną Marią. Ich jedyna córka Teresa zmarła w 1898 roku w wieku piętnastu lat. A dziesięć lat później, w 1908 roku, na skraju lasu, w którym pochowano Tarezę, jej rodzice zbudowali ku pamięci córki murowaną kaplicę w stylu klasycystycznym. W tej kaplicy spoczynek znaleźli także Roman i Maria. Budynek popadł w ruinę w czasach sowieckich i został odrestaurowany dopiero w 1994 roku.

Kaplica grobowa Narkiewicza-Jodki, Łapuszna. Zdjęcie: valatsuga.by

Kaplica grobowa Orzeszkowa. Zakozel, rejon dragiczyński, obwód brzeski

Od XVII w. aż do powstania styczniowego wieś Zakozel należała do rodu Orzeszków. Interesująca nas kaplica została zbudowana w 1839 roku według projektu architekta Franziski Gastold, autora słynnego Pałacu Pusłowskiego w Kosowie. Według planu architekta świątynia powinna wyglądać jak romantyczny kwiat w stylu neogotyckim pośród surowych paleskich krajobrazów. Mistrz zrobił to doskonale, górna część budynku wizualnie naprawdę przypomina rodzaj kwiatu.

Kaplica grobowa Ażeszkowa, Zakozel. Zdjęcie: tropinki.by

Według miejscowej legendy żona właściciela Piotra Orzeszki, słynna pisarka Eliza Orzeszko, w czasie powstania Kastusa Kalinowskiego ukrywała się w kaplicy Zakozelskiej jednego z przywódców powstania, rannego Romualda Trauguta. Po stłumieniu powstania Piotr Orzeszko został zesłany, a jego majątek skonfiskowano na rzecz państwa rosyjskiego. Oczywiście budynek kaplicy bez właścicieli powoli popadał w ruinę: zgodnie z rozkazem rządu carskiego w 1867 roku zniszczono ołtarz kaplicy, a wejście zablokowano.

Kaplica grobowa Ażeszkowa przed restauracją, Zakozel. Zdjęcie: planetabelarus.by

Kaplica przetrwała do dziś w postaci malowniczych ruin pośrodku parku i stawów. Jednak kilka lat temu lokalni pasjonaci rozpoczęli aktywną renowację kaplicy: dziś zakończono już prace renowacyjne na zewnątrz. Podczas renowacji w podziemiach budynku odkryto liczne zabytki z XIX i z początku XX wieku: fragmenty wystroju kaplicy, pasy słuckie, ubrania pochowanych, detale trumien i inne. Odkryto szczątki czterech pochowanych osób: według analiz antropologicznych wszyscy należeli do rodziny Orzeszków. Szczątki pochowano w pobliżu kaplicy. Można tu śledzić losy budynku i wszystkie wydarzenia z nim związane.

Kaplica grobowa Ażeszkowa przed restauracją, Zakozel. Zdjęcie: planetabelarus.by

Kaplica grobowa Skirmunt. Moladowa, rejon Yana, obwód brzeski

Kaplica pogrzebowa rodziny Skirmuntów we wsi Moladava, powiat janauski, obwód brzeski, została zbudowana w 1908 roku w stylu neoklasycystycznym na fundamencie przedstawiciela miejscowego rodu szlacheckiego „reformatorów Palessza”, słynnego kompozytora i poety Henryka Potyczka. Nad projektem świątyni pracował wybitny architekt Tadeusz Rostwarowski.

Kaplica grobowa Skirmuntów, Mołdawia. Zdjęcie: planetabelarus.by

W Mołdawii chowano wszystkich członków klanu Skirmunt, niezależnie od tego, gdzie zginęli. Miejscowi mieszkańcy pamiętają, że przed II wojną światową obok kaplicy znajdowało się czterdzieści krypt, nad każdą z nich znajdował się pomnik. Jednak w czasach sowieckich, po 1939 r., właściciele Moladowa byli torturowani, a kaplica i pobliskie piwnice rodzinne zostały doszczętnie splądrowane. Nagrobki wykorzystali Metysi do budowy, a do kaplicy dobudowano oborę dla cieląt. Dziś świątynia otoczona jest rusztowaniami i od kilku lat czeka na renowację, a obok niej wciąż można zobaczyć pozostałości połamanych nagrobków.