Jak ukradzione aktywa rosyjskie mogłyby opłacić odbudowę Ukrainy

(fot. PAP/EPA/SERGEY KOZLOV)

Stany Zjednoczone, Unia Europejska (UE) i inne rządy rozważają, czy wykorzystać ukradzione rosyjskie aktywa do sfinansowania odbudowy i odbudowy Ukrainy, której koszt może przekroczyć 1 bilion dolarów. Chociaż zakończenie wojny Rosji na Ukrainie może zająć wiele lat, kraj ten wymaga natychmiastowych inwestycji w infrastrukturę krytyczną. Rozmowa na temat wielostronnego zbierania funduszy nabiera tempa, w miarę jak wśród niektórych grup maleje poparcie społeczne dla pomocy dla Ukrainy w Stanach Zjednoczonych, jej największym darczyńcy. Tymczasem część ekspertów ostrzega, że ​​wywłaszczenie suwerennych aktywów rosyjskich może wiązać się ze znacznym ryzykiem geoekonomicznym. 

Ile będzie kosztować odbudowa Ukrainy? 

Oczekuje się, że odbudowa Ukrainy i pomoc jej obywatelom w odbudowie będzie kosztować setki miliardów dolarów – potencjalnie przekraczając 1 bilion dolarów, w zależności od czasu trwania wojny, jej intensywności i zasięgu geograficznego. 

W niedawnej ocenie Komisji Europejskiej, Rządu Ukrainy, Banku Światowego i Organizacji Narodów Zjednoczonych oszacowano, że po roku od inwazji odbudowa Ukrainy będzie kosztować 411 miliardów dolarów, przy pomocy zarówno ze strony sektora publicznego, jak i prywatnego. To ponad dwukrotnie więcej niż gospodarka Ukrainy przed inwazją. Rząd twierdzi, że tylko w tym roku potrzebuje około 14 miliardów dolarów na sfinansowanie projektów w zakresie infrastruktury krytycznej. 

O jakie zamrożone rosyjskie aktywa chodzi? 

Cotygodniowe podsumowanie najświeższych informacji CFR na temat najważniejszych artykułów tygodnia dotyczących polityki zagranicznej, zawierające briefy, opinie i wyjaśnienia. Co piątek. 

Rządy Stanów Zjednoczonych, Australii, Kanady, Francji, Niemiec, Włoch, Japonii, Wielkiej Brytanii i Komisji Europejskiej przejęły aktywa rosyjskiego banku centralnego o wartości około 300 miliardów dolarów wkrótce po inwazji Moskwy na Ukrainę na pełną skalę w zeszłym roku, co stanowi nadzwyczajną sumę stanowiącą około połowy ówczesnych rezerw walutowych Rosji. Większość tych pieniędzy – ponad 200 miliardów dolarów – jest zamrożona na rachunkach europejskich. Rządy te przejęły także dziesiątki miliardów dolarów aktywów należących do rosyjskich oligarchów i podmiotów prywatnych.  

Co kraje robią z rosyjskimi aktywami? 

Rządy posiadające skonfiskowane rosyjskie aktywa to wiele z tych, których podatnicy dostarczają Ukrainie duże pakiety pomocy wojskowej, finansowej i humanitarnej od początku inwazji. Na przykład Stany Zjednoczone, zdecydowanie największy międzynarodowy darczyńca Ukrainy, przekazały pomoc o wartości ponad 75 miliardów dolarów. 

Rządy sojusznicze zgadzają się, że Rosja prowadzi nielegalną wojnę agresywną i dlatego Moskwa powinna zostać pociągnięta do odpowiedzialności za opłacenie ustawy o odbudowie. Rozważają obecnie różne mechanizmy prawne i finansowe, dzięki którym mogliby wykorzystać te zamrożone aktywa do wsparcia i odbudowy Ukrainy. Trwa jednak poważna debata na temat tego, jak daleko jeszcze należy posunąć się, a także na temat globalnych konsekwencji finansowych i politycznych, jakie może mieć konfiskata suwerennego majątku.   

Stany Zjednoczone. Administracja Joe Bidena podjęła pewne skromne kroki; na przykład na początku tego roku przekazał Ukrainie ponad 5 milionów dolarów w postaci „konfiskaty majątku” rosyjskiego oligarchy objętego sankcjami przez USA. Sekretarz skarbu Janet Yellen stwierdziła jednak, że na drodze do konfiskaty majątku rosyjskiego rządu stoją „istotne przeszkody prawne”. Ponadpartyjna grupa amerykańskich prawodawców wprowadziła przepisy mające na celu przyznanie prezydentowi pełnomocnictwa prawnego do wykonywania takich czynności. 

Przywódcy Unii Europejskiej również rozważają opcje bloku, a niedawna dyskusja skupiała się na tym, jak wykorzystać lub opodatkować ogromne dochody odsetkowe generowane przez przejęte rosyjskie aktywa, zamiast konfiskować same aktywa stanowiące ich podstawę. Analitycy spodziewają się, że zamrożone aktywa, z których większość należy do belgijskiej firmy Euroclear, przyniosą w tym roku naliczone odsetki o wartości ponad 3 miliardów dolarów.          

Kijów rozpoczął kampanię mającą na celu konfiskatę rosyjskiego majątku kilka miesięcy po inwazji, jednak według doniesień znaczne przeszkody prawne i biurokratyczne utrudniają ten wysiłek. Według stanu na marzec jedynie dwa z ponad dziewięćset rosyjskich aktywów państwowych zostały skonfiskowane i przekazane do narodowego funduszu inwestycyjnego.  

Czy istnieją historyczne precedensy dotyczące konfiskaty majątku suwerennego? 

Zwolennicy konfiskaty rosyjskich aktywów twierdzą, że prezydent USA może skorzystać z nadzwyczajnych uprawnień, aby przenieść te suwerenne aktywa na rachunek powierniczy poświęcony odbudowie Ukrainy. Przytaczają podobne gospodarcze środki zaradcze podjęte przez prezydentów Ronalda Reagana i George'a HW Busha odpowiednio przeciwko aktywom rządu irańskiego w 1981 r. i funduszom irackim w 1992 r. 

Ratownik wyciera twarz podczas pracy w budynku mieszkalnym poważnie uszkodzonym

 w wyniku rosyjskiego ataku rakietowego w obwodzie dniepropietrowskim. Aliny Smutko/Reuters 

„Ponieważ [Organizacja Narodów Zjednoczonych] ustaliła, że ​​Rosja poważnie naruszyła normy prawa międzynarodowego i że naruszenie to jest przedmiotem wspólnego zainteresowania międzynarodowego, dała państwom członkowskim legitymację do działania. Ustalono też, że Rosja ma obowiązek zrekompensować państwom poszkodowanym w wyniku swojej agresji” – piszą do spraw zagranicznych były sekretarz skarbu USA Lawrence Summers, były dyplomata USA Philip Zelikow i były prezes Banku Światowego Robert Zoellick.

Jakie jest ryzyko? 

Eksperci i osoby zaangażowane w te dyskusje rozważają szereg potencjalnych wad. Europejski Bank Centralny prywatnie ostrzegł przywódców bloku, że wysiłki mające na celu lewarowanie przejętych aktywów rosyjskiego rządu mogą zszargania międzynarodową reputację euro jako drugiej co do wielkości waluty rezerwowej, podnieść koszty pożyczek dla rządów europejskich i zaszkodzić stosunkom handlowym UE. 

Podobne obawy istnieją w Stanach Zjednoczonych w związku z potencjalną szkodą dla dolara amerykańskiego. Jednakże niektórzy eksperci finansowi twierdzą, że nie ma powodów do niepokoju, ponieważ zagraniczne rządy w większości uwzględniły już to ryzyko w swoich alokacjach rezerw. Zauważają również, że istnieje niewiele dobrych alternatyw dla lokowania ogromnych rezerw w dolarach, euro lub walutach będących przedmiotem szerokiego obrotu sojuszników USA. 

Inni analitycy polityki zagranicznej ostrzegają, że prezydent Rosji Władimir Putin może wykorzystać wysiłki Zachodu w zakresie konfiskaty jako narzędzie propagandowe w celu zwiększenia wewnętrznego wsparcia dla wojny i swojego ogarniętego trudnościami reżimu. Twierdzą, że mocarstwa zachodnie powinny unikać powielania ciężaru reparacji nałożonych przez aliantów na Niemcy po I wojnie światowej, co przyczyniło się do problemów gospodarczych Republiki Weimarskiej i pomogło przygotować grunt pod powstanie faszyzmu. „Ważne jest, aby rozważyć rozwój polityki wewnętrznej i zagranicznej Rosji po zakończeniu wojny. W tym momencie ograniczenie „ryzyka wersalskiego” będzie główną troską wszystkich” – pisze historyk gospodarki Barry Eichengreen dla Project Syndicate .