Odbierz reparacje od Federacji Rosyjskiej: opcje działania

Opracowany mechanizm odszkodowań za szkody wyrządzone przez rosyjską agresję nie uwzględnia w pełni specyfiki agresji wojskowej na Ukrainę. Jakie są inne opcje?

18 maja prezydent Wołodymyr Zełenski podpisał dekret o utworzeniu grupy roboczej, która zajmie się opracowaniem i wdrożeniem międzynarodowych mechanizmów prawnych odszkodowań za szkody wyrządzone przez rosyjską agresję zbrojną.

W tym samym dniu Szkoła Prawa Uniwersytetu Columbia ogłosiła uruchomienie projektu „Międzynarodowe procesy sądowe i zadośćuczynienie”, który powinien służyć radą władzom ukraińskim w tej sprawie.

A już następnego dnia trzech członków grupy roboczej opublikowało artykuł, w którym opisano doświadczenie międzynarodowe i praktykę sądową oraz zaproponowano optymalną z ich punktu widzenia opcję – utworzenie Komisji do spraw roszczeń międzynarodowych.

Odnosi się wrażenie, że członkowie grupy roboczej starają się wcisnąć problem rosyjskich reparacji w dobrze zbadany mechanizm. Wykorzystywane przez nich historyczne precedensy nie są jednak adekwatne do realiów wojny rosyjsko-ukraińskiej.

Co można zrobić, aby zbliżyć się do rzeczywistego stanu rzeczy?

Dobre i złe opcje

Pierwszym pytaniem, na które należy odpowiedzieć, aby wybrać odpowiedni mechanizm prawny, jest zgoda Federacji Rosyjskiej na wypłatę reparacji. Jeśli Rosja się na to zgodzi, to możliwe jest zastosowanie mechanizmów, które testowane są już od stu lat.

I rzeczywiście, najlepszą z nich jest decyzja Rady Bezpieczeństwa ONZ o powołaniu Międzynarodowej Komisji Roszczeń (ICC) na podstawie precedensu Irak-Kuwejt .

Jeśli Rosja nie wyrazi zgody na wypłatę reparacji, powstanie sytuacja bezprecedensowa, gdyż wówczas okupanci będą blokować zarówno przyjęcie decyzji Rady Bezpieczeństwa ONZ o reparacjach, jak i utworzenie KMP.

Wyjściem z tej sytuacji będzie albo zmiana organizacyjna w ONZ, polegająca na pozbawieniu Federacji Rosyjskiej prawa weta w Radzie Bezpieczeństwa, albo stworzenie mechanizmu ściągania reparacji bez zgody Rosji.

Pierwsza opcja to osobny duży temat. Druga opcja automatycznie oznacza odmowę uznania przez Federację Rosyjską uprawnień Komisji ds. Roszczeń Międzynarodowych.

W praktyce porozumienie grupy państw, mające na celu ściągnięcie reparacji od Federacji Rosyjskiej bez jej zgody, będzie wyglądało na selektywną sprawiedliwość i wywoła symetryczne reakcje ze strony okupantów. Sekretarz Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej Patruszew zadeklarował już prawo Rosji do otrzymywania reparacji od państw zachodnich, które pomagają Ukrainie bronić się przed rosyjską agresją.

Można temu przeciwdziałać, zawierając z ONZ porozumienie o utworzeniu tzw. trybunału ad hoc. Ale nie z Radą Bezpieczeństwa, ale ze Zgromadzeniem Ogólnym. Tak powstały międzynarodowe sądy karne dla Kampuczy i Sierra Leone .

Takie porozumienie będzie kontynuacją rezolucji „Agresja na Ukrainę” przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Oczywiście Rosja zrobi wszystko, co w jej mocy, aby ta decyzja nie została podjęta, ale teraz kraj-agresor ma niewielkie szanse na zablokowanie Zgromadzenia Ogólnego.

Utworzone w ten sposób orzeczenia trybunału staną się źródłem prawa międzynarodowego w sprawach podobnych do wojny rosyjsko-ukraińskiej. Trybunał może na przykład wydać postanowienie o zabezpieczeniu roszczenia o odszkodowanie poprzez zajęcie rosyjskich aktywów. Wówczas warunkiem odblokowania majątku nie będzie zakończenie najazdu, ale wypłata reparacji.

Tym samym konfiskata mienia zamrożonego w ramach przeciwdziałania inwazji wojsk Federacji Rosyjskiej na Ukrainę w ogóle nie będzie konieczna i nie dojdzie do naruszenia prawa międzynarodowego. Fundusz kompensacyjny zostanie wypełniony przez kraje, które na wniosek trybunału przejmą rosyjskie aktywa. Konfiskata zajętych aktywów nastąpi legalnie, jeśli Rosja odmówi wypłaty reparacji.

Grupa Robocza ds. Reparacji Rosyjskich: Analiza Ryzyka

A co z masowymi procesami sądowymi? Dla nich trybunał może powołać komisję do rozpatrywania roszczeń zbiorowych, która będzie działać na wzór komisji iracko-kuwejckiej, ale już jako wydział trybunału.

Co zrobić w przypadku braku środków z zamrożonych aktywów i mienia na wypłatę roszczeń? Trybunał może podjąć decyzję o odpowiedzialności za zniszczenie Ukrainy nie tylko Putina i elity polityczno-biznesowej, która została już objęta sankcjami, ale całego społeczeństwa rosyjskiego.

I nie będzie to akt masowej kary, bo reparacje nie są środkiem karnym, ale rekompensatą za szkody wyrządzone przez działania Rosjan.

Kto zapłaci odszkodowania?

Wszyscy Rosjanie, nie tylko urzędnicy, powinni być odpowiedzialni za odszkodowanie. Daje to podstawę do wykorzystania do reparacji nie tylko majątku suwerennego i mienia osób sankcjonowanych, ale całego majątku rosyjskiego poza granicami Federacji Rosyjskiej, czyli zarówno państwa, jak i jego obywateli.

Orientacyjna wartość ich majątku to 1,5 biliona dolarów, co wystarczy na zaspokojenie wszystkich możliwych procesów sądowych.

Członkowie grupy roboczej przyznają, że z prawnego punktu widzenia sytuacja jest bezprecedensowa: „Inwazja Rosji na Ukrainę narusza podstawowe zasady prawa międzynarodowego i stwarza perspektywę masowych roszczeń od różnych powodów, z wieloma możliwymi przyczynami wymagającymi ogromnych sum pieniędzy, zgodnie z wieloma różnymi prawami i instrumentami prawnymi”.

W rzeczywistości masowe łamanie praw międzynarodowych Federacji Rosyjskiej i przyszłe pojawienie się licznych i różnorodnych procesów sądowych są wynikiem zbiegu kilku czynników, które uczyniły Rosję obecnym potworem. I te czynniki muszą być brane pod uwagę, gdy szukamy prawnego mechanizmu postawienia agresora przed wymiarem sprawiedliwości.

Oto jak wyglądają te czynniki:

• Model władzy to jednoosobowa dyktatura, która niczym nie jest ograniczona i nie jest przez nikogo kontrolowana.
• Osobowość dyktatora to osoba paranoiczna, która uważa, że ​​Ukraina nie ma prawa do niezależnego bytu, a państwowość ukraińską wymyślił Lenin.
• Społeczeństwo – w większości popiera ustrój dyktatorski i nieograniczoną władzę paranoika, dlatego ponosi pełną odpowiedzialność za działania i występki władz.
• Nie uznaje się prawa międzynarodowego, orzeczenia sądów krajowych mają pierwszeństwo przed orzeczeniami sądów międzynarodowych.
• ONZ - prawo weta wobec decyzji Rady Bezpieczeństwa, czyni tę organizację niezdolną do konfrontacji z naruszeniami prawa międzynarodowego.
• Zasoby – największe na świecie rezerwy oddają olbrzymie zasoby finansowe w ręce paranoików.
• Broń – Rosja, co oznacza niekontrolowany paranoik, ma wystarczająco dużo broni jądrowej, by zniszczyć ludzkość.

Kiedy autorzy artykułu proponują wykorzystać precedensy komisji Iran-USA, Irak-Kuwejt czy Erytrea-Etiopia, uważają, że mają do czynienia z normalnym państwem, a nie z Rosją.

Putin nie może zgodzić się na uznanie odpowiedzialności i wypłatę odszkodowania państwu, którego prawo do istnienia nie przysługuje jego głowie. W tej sytuacji trzeba albo poczekać, aż Rosja będzie przypominać normalne państwo, albo zdać się na plan działania uwzględniający anormalność państwa rosyjskiego w dłuższej perspektywie.

Nie da się powiedzieć, kiedy Federacja Rosyjska może upodobnić się do normalnego państwa, dlatego teraz trzeba szukać międzynarodowych mechanizmów prawnych, które mogą zapewnić odszkodowanie ofiarom agresji bez zgody agresora.

Mapa drogowa

Biorąc pod uwagę doświadczenia reparacyjne, w tym proces DR Kongo przeciwko Ugandzie , którego werdykt został ogłoszony w lutym 2022 roku, następująca sekwencja działań wydaje się najmniej ryzykowna i najbardziej zasadna:

1. Apel do Rady Bezpieczeństwa w sprawie odpowiedzialności Federacji Rosyjskiej za agresję na Ukrainę i powołanie KMP w celu zrekompensowania szkód wyrządzonych przez Rosję. Jeśli Federacja Rosyjska nie zablokuje decyzji Rady Bezpieczeństwa, to mamy precedens komisji Irak-Kuwejt, jeśli Federacja Rosyjska narzuci weto, to robimy kolejny krok.
2. Apel do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ONZ w sprawie odpowiedzialności Rosji za agresję na Ukrainę. Biorąc pod uwagę fiasko sądu w sprawie „Kongo przeciwko Ugandzie”, konieczne jest powołanie Komisji do spraw roszczeń zbiorowych i rozwiązanie problemu metodologii szacowania odszkodowań już na etapie uznania odpowiedzialności Rosji. Jeśli Federacja Rosyjska nie uznaje jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ONZ, przechodzimy do następnego kroku.
3. Apel do Zgromadzenia Ogólnego ONZ z prośbą o opracowanie rezolucji z 2 marca 2022 r. o zawarciu porozumienia między ONZ a Ukrainą w sprawie ustalenia przez Rosję odszkodowania za szkody wyrządzone rosyjską agresją. Traktat ten ustanowi trybunał ad hoc ze specjalnymi uprawnieniami w zakresie środków zapobiegawczych i rozpatrywania roszczeń zbiorowych. Jeśli na Zgromadzeniu Ogólnym nie ma wystarczającej liczby głosów, aby utworzyć ten trybunał, przechodzimy do następnego kroku.
4. Zawarcie umowy międzynarodowej o KMP, opisane w artykule członków grupy roboczej Giorgettiego, Kluchkowskiego i Pearsona.

Jak widać, przy takiej sekwencji działań na końcowym etapie potrzebni są eksperci z Międzynarodowych Komisji Odszkodowawczych. Pierwsze trzy kroki, a zwłaszcza najważniejszy z nich – Zgromadzenie Ogólne ONZ – to sprawa dyplomatów.

Kolumna to rodzaj materiału, który odzwierciedla wyłącznie punkt widzenia autora. Nie rości sobie pretensji do obiektywności i kompleksowego omówienia danego tematu. Punkt widzenia redakcji „Ekonomicznej Prawdy” i „Ukraińskiej Prawdy” może nie pokrywać się z punktem widzenia autora. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za rzetelność i interpretację podanych informacji i pełni wyłącznie rolę przewoźnika.