Majątek i pieniądze Rosji na świecie są przeszukiwane i zajmowane. A co zyska na tym Ukraina?

Jak można zebrać z Federacji Rosyjskiej setki miliardów dolarów reparacji, jakie aktywa mogą stać się źródłem, w jakim są stanie i jakie trudności mogą się pojawić w ich uzyskaniu.

Wstępne założenia 

1. Zakładamy, że Ukraina nie będzie w stanie pozyskać żadnego sojusznika do udziału w wojnie, więc nie będzie całkowitej klęski Rosji, na wzór klęski Niemiec w 1945 roku. 2. Na tej podstawie Rosja nie podpisze umowy o kapitulacji i reparacjach. 3. Ukraina będzie mogła liczyć na te źródła reparacji, które znajdują się poza granicami Rosji i z których można uzyskać środki bez porozumienia z Rosją.

Jeśli te założenia są błędne i Federacja Rosyjska podpisze porozumienie o reparacjach, to konfiskata jej zagranicznego majątku nie zakłóci tego, ale będzie częścią porozumienia.

Uwaga. Rosyjskie aktywa na Ukrainie jako reparacje nie są tutaj brane pod uwagę. Po pierwsze, wolumen tych aktywów jest niewielki w porównaniu z całkowitym wolumenem aktywów rosyjskich poza Rosją. Po drugie, z nimi wszystko jest jasne: przyjęto niezbędne przepisy , określono środki i wykonawców.

Aktywa rosyjskie poza Rosją

1. Rezerwy walutowe banku centralnego Rosji.

2. Majątek obywateli Federacji Rosyjskiej, który został objęty sankcjami USA, UE i innych krajów.

3. Inne aktywa osób fizycznych i prawnych z Rosji poza granicami kraju.

Rezerwy Centralnego Banku Rosji

Kwota. Najnowsza dostępna publikacja rezerw banku centralnego na czerwiec 2021 r. wskazuje na 585 mld dolarów. Spośród nich 41% - w Rosji, Chinach i instytucjach międzynarodowych - nie jest dostępnych do zamrożenia i konfiskaty.

Na odszkodowanie można liczyć do 350 miliardów dolarów . Szacunki te zostały opublikowane przez agencję Bloomberg 16 marca.

Państwo. Środki są zamrożone, ale wcześniej były wykorzystywane na spłatę rosyjskich zobowiązań państwowych.

Gdzie oni są? W kilku krajach główna ilość środków znajduje się we Francji (12% rezerw), Niemczech (10%), Japonii (10%) i USA (7%). W tych czterech krajach znajduje się około 250 miliardów dolarów Centralnego Banku Rosji.

Jakie są problemy i rozwiązania

Po pierwsze , Rosja wcześniej wykorzystywała zamrożone rezerwy do spłaty kuponów na swoje obligacje – 16 marca wypłaciła 117 mln USD. Zmniejsza to wielkość rezerw na późniejsze reparacje.

Do 5 kwietnia tylko Stany Zjednoczone zakazały wykorzystywania zamrożonych rezerw Banku Centralnego do spłaty długu państwowego Rosji. Inne kraje tego nie zrobiły, więc Federacja Rosyjska może obsługiwać swoje długi pozadolarowe. Zakaz takich działań jest konieczny, bo Rosja może płacić z bieżących dochodów za ropę i gaz.

Po drugie , jest wielu wnioskodawców o zamrożone rezerwy, z wyjątkiem Ukrainy. Lista potencjalnych spraw sądowych została już podana . Najprawdopodobniej pozwy zostaną wniesione i zaspokojone przez sąd. Oprócz tego istnieją również akcjonariusze Jukosu. Pozywają Rosję o 50 miliardów dolarów, a ten spór jest już bliski końca.

Ilość spraw sądowych przeciwko Rosji będzie mierzona w dziesiątkach miliardów. Najprawdopodobniej legalnie Ukraina nie będzie w stanie nic z tym zrobić, potrzebne są kroki polityczne.

Najlepszym rozwiązaniem politycznym i prawnym byłoby specjalne ustawodawstwo w USA i innych krajach, w których leżą zamrożone rezerwy rosyjskiego banku centralnego.

Przykładem takiej decyzji jest ustawa Bennetta-Portmana . Stanowi ona, że ​​wszystkie fundusze skonfiskowane Rosjanom dzięki śledztwu grupy roboczej KleptoCapture muszą zostać skierowane na pomoc ukraińskim uchodźcom i odbudowę Ukrainy. Istnieją inne amerykańskie inicjatywy legislacyjne, które zostaną omówione później.

Przynajmniej w czterech krajach (Francja, Niemcy, Japonia i USA) strona ukraińska - Ministerstwo Spraw Zagranicznych lub Prezydent - powinna zaproponować odpowiednie rozwiązania.

Majątek obywateli rosyjskich objęty sankcjami

Kwota. Brak jest bezpośrednich danych o wielkości aktywów zagranicznych osób sankcjonowanych. Wstępna analiza wycofywania kapitału z Federacji Rosyjskiej wskazuje, że łączna suma aktywów rosyjskich osób fizycznych i prawnych poza ich krajem wynosi co najmniej 1 bilion dolarów. Nie można ustalić, ile z nich należy do osób sankcjonowanych.

Międzynarodowa organizacja dziennikarzy OCCRP uruchomiła projekt Russian Asset Tracker w celu skatalogowania takich aktywów. Do 11 kwietnia 2022 r. w bazie danych znalazło się dziesięć osób z aktywami o łącznej wartości 17,5 mld USD. Takich osób są jednak setki, więc ilość będzie rosła.

Państwo. Większość aktywów jest zarejestrowana na osoby fikcyjne lub anonimowe trusty. Do tej pory znaleziono i zamrożono aktywa o wartości kilkudziesięciu miliardów dolarów.

Gdzie są aktywa? Nieruchomości i depozyty zlokalizowane są głównie w krajach zachodnich. Prawa korporacyjne są zarejestrowane w jurysdykcjach offshore, z których najpopularniejsze to Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Cypr, Holandia i Szwajcaria.

Majątek ruchomy – statki morskie, samoloty, helikoptery – jest przenoszony do krajów, które nie wprowadziły sankcji: do Turcji czy na Malediwy.

Jakie są problemy i rozwiązania

Pierwszy problem. Aby zamrozić aktywa, trzeba je najpierw znaleźć, ponieważ większość z nich jest zarejestrowana na fikcyjnych właścicieli lub przeniesiona do trustu. W celu poszukiwania aktywów utworzono grupy departamentowe, międzyresortowe i międzynarodowe.

USA

Departament Sprawiedliwości USA utworzył grupę zadaniową KleptoCapture w marcu 2022 r. Jej głównym zadaniem jest przeszukanie, aresztowanie i konfiskata mienia osób sankcjonowanych.

KleptoCapture współpracuje z innymi amerykańskimi organami ścigania, w tym z Federalnym Biurem Śledczym i Urzędem Skarbowym. Wcześniej, 26 lutego 2022 r., Ministerstwo Skarbu USA we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości utworzyło grupę roboczą REPO (Russian Elites, Proxies and Oligarchs).

Zadaniem tej grupy jest poszukiwanie, aresztowanie i konfiskata mienia osób rosyjskich, wobec których nałożono sankcje za atak na Ukrainę.

W przeciwieństwie do KleptoCapture, grupa REPO nastawiona jest na współpracę międzynarodową. W jej prace zaangażowani są przedstawiciele ministerstw finansów, sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Australii, Wielkiej Brytanii, Włoch, Niemiec, Kanady, Francji, Japonii, a także przedstawiciele Komisji Europejskiej.

Unia Europejska

17 marca Komisja Europejska powołała Grupę Roboczą Freeze and Seize jako europejski odpowiednik KleptoCapture i REPO. 8 kwietnia grupa ogłosiła zamrożenie rosyjskich aktywów o wartości 29,5 mld euro.

Jednocześnie grupa robocza zwróciła się do członków UE o przekazanie informacji na temat powiązań między majątkiem osób sankcjonowanych a działalnością przestępczą.

Zjednoczone Królestwo

24 lutego premier Boris Johnson ogłosił w parlamencie utworzenie nowej komórki do zwalczania kleptokracji (CKC) w ramach Narodowej Agencji Kryminalnej w celu ścigania rosyjskich kleptokratów.

Ukraina

Chociaż Narodowa Agencja ds. Poszukiwań i Zarządzania Majątkiem (ARMA) została skierowana do przeszukania, zajęcia i konfiskaty rosyjskiego mienia po rozpoczęciu rosyjskiej interwencji na dużą skalę, nadal robi to tylko na terytorium Ukrainy.

Ponieważ niewielka część rosyjskich aktywów znajduje się na Ukrainie, agencja może rozszerzyć swoje funkcje poza państwo. Ukraina jest najbardziej zainteresowana odnalezieniem i konfiskatą mienia Federacji Rosyjskiej, dlatego powinna zaangażować się w pracę międzynarodową.

Drugi problem. Po przeszukaniu i zamrożeniu aktywów należy je skonfiskować na rzecz Ukrainy, ale nie ma ku temu podstaw prawnych.

Decyzja. W każdym kraju, w którym znajdują się rosyjskie aktywa, potrzebne są specjalne przepisy. Zostanie to omówione poniżej.

Inne aktywa rosyjskie poza Rosją

Kwota. Na podstawie powyższych wyliczeń suma aktywów Rosjan poza Federacją Rosyjską może przekroczyć 1 bilion dolarów.

Państwo. Większość aktywów jest zarejestrowana na osoby fikcyjne, własność rosyjska jest ukryta.

Jakie są problemy i rozwiązania

Główny problem nie leży na płaszczyźnie prawnej czy ekonomicznej, ale w światopoglądzie czołowych polityków Zachodu.

Europejscy przywódcy niestrudzenie powtarzają, że za wojnę z Ukrainą powinien odpowiadać Władimir Putin i jego najbliżsi współpracownicy, a nie Rosjanie. Być może zmieni to dalszy przebieg wojny, całkowite poparcie wojny przez Rosjan i ich okrucieństwa na okupowanych terytoriach.

Obecnie Rosjanie popierają Putina w taki sam sposób, jak Niemcy poparli Hitlera, czyli na poziomie 90%. Rosja Putina, która krzyczy „nie wstydzimy się”, musi zapłacić za to, co robi i za to, czego się nie wstydzi.

Ukraina ma wielką przewagę w konfrontacji informacyjnej z Federacją Rosyjską i powinna to wykorzystać do zmiany światopoglądu zachodnich polityków na temat odpowiedzialności Rosjan. W tym przypadku źródłem reparacji może być nie tylko majątek garstki bliskich Putinowi osób, ale cały majątek rosyjskich osób prawnych i fizycznych.

Co mówi prawo międzynarodowe?

Podana argumentacja opiera się na ekonomicznej ocenie zniszczeń na Ukrainie i poszukiwaniu równorzędnej odpowiedzialności Rosji. Ekspertyza prawna mówi inaczej. Tak więc międzynarodowy prawnik, profesor prawa międzynarodowego Ivan Kridle uważa , że ​​„konfiskata rosyjskiego majątku naruszałaby prawo międzynarodowe”.

„Zamrożenie aktywów jest tym, co prawnicy międzynarodowi nazywają środkami zaradczymi – tymczasowymi aktami przymusu mającymi na celu zmuszenie innych państw do wypełnienia ich międzynarodowych zobowiązań.

Prawo międzynarodowe zezwala USA i ich sojusznikom na zamrożenie rosyjskich aktywów jako środka zaradczego tylko wtedy, gdy aktywa te zostaną zachowane, aby można je było uwolnić, gdy Rosja wznowi wypełnianie swoich zobowiązań prawnych. Konfiskata mienia zostałaby uznana za nielegalne wywłaszczenie” – mówi Kridle.

Załóżmy, że jutro Federacja Rosyjska zakończy wojnę i wycofa swoje wojska z Ukrainy. Czy spowoduje to zakończenie sankcji i zwrot majątku ich właścicielom?

W tym przypadku Ukrainie pozostanie kraj zniszczony przez Rosjan, którego odbudowa będzie wymagała setek miliardów dolarów, a Rosja zostanie z jej majątkiem i bez żadnej kary ekonomicznej. Tak mówi o tym prawo międzynarodowe, co jest całkowicie niesprawiedliwe. Jest to jednak zgodne z prawem.

Według Kridle'a USA i inni partnerzy Ukrainy niesłusznie nałożyli sankcje. Teraz są wprowadzani, aby powstrzymać wojnę, ale jest oczywiste, że nie przynoszą efektu. Warunkiem zakończenia sankcji, w tym odmrożenia majątku, powinna być wypłata reparacji, a nie tylko koniec wojny.

Dokładnie, jak będą wypłacane reparacje iw jakim zakresie jest przedmiotem umowy między Ukrainą a Rosją. W tej opcji Rosja uzyskuje godziwą rekompensatę za zniszczenie Ukrainy i nie narusza prawa międzynarodowego.

Propozycja Cridle'a może być bezbłędna z prawnego punktu widzenia, ale nie wytrzymuje krytyki z politycznego i ekonomicznego punktu widzenia. Całe kierownictwo polityczne Rosji nie dba o prawo międzynarodowe. Najprawdopodobniej odmówi podpisania umowy reparacyjnej pomimo sankcji.

A co z własnością?

Amerykańska Unia Swobód Obywatelskich (ACLU) przedstawia w tym względzie szereg argumentów, które również nie spodobają się Ukraińcom.

ACLU została założona ponad sto lat temu i liczy prawie dwa miliony członków. Celem organizacji jest ochrona i zachowanie indywidualnych praw i wolności gwarantowanych każdemu przez Konstytucję i prawo Stanów Zjednoczonych. Niektóre fakty z jego długiej historii świadczą o ACLU. Była to pierwsza organizacja w USA, która starała się o postawienie w stan oskarżenia Richarda Nixona. Jednym z szefów ACLU była Ruth Ginsburg, legenda i sumienie amerykańskiej sprawiedliwości.

Od początku wojny w Stanach Zjednoczonych pojawiło się kilka projektów ustaw, które dają prezydentowi prawo do sprzedaży zajętych rosyjskich aktywów i przekazania dochodów na odbudowę Ukrainy i pomoc ukraińskim uchodźcom.

W szczególności są to projekty ustaw Michaela Bennetta - Roba Portmana , Toma Malinowskiego i Sheldona Whitehouse'a , o których wspomniał już PE .

W odpowiedzi na te inicjatywy legislacyjne ACLU podkreśla niedopuszczalność pozbawienia osoby własności bez należytego procesu sądowego. Nalegają: Konstytucja Stanów Zjednoczonych (piąta poprawka) nie pozwala na pozbawienie człowieka własności bez należytego procesu sądowego.

Dyrektor ACLU Christopher Anders powiedział: „To podnosi prawdopodobieństwo, że sankcjonowany obywatel rosyjski mógłby wygrać w sądzie amerykańskim, co prawdopodobnie obaliłoby zarówno nakaz konfiskaty, jak i sankcje jako niezgodne z konstytucją”.

Izba Reprezentantów, rozpatrując tę ​​perspektywę, postanowiła utworzyć grupę roboczą i dać administracji Bidena 60 dni na wypracowanie mechanizmu umożliwiającego konfiskatę mienia Rosjan, wobec których zastosowano sankcje.

Kongresman Malinowski uznał słuszność sprzeciwów ACLU i plany zmiany ustawy tak, aby stała się konstytucyjna.

Podkreśla jednak, że pod żadnym pozorem zamrożone aktywa nie mogą wrócić do Rosjan po zakończeniu wojny. Uważa też za niemożliwy zwrot zamrożonych rezerw Centralnego Banku Rosji.

Co w końcu?

Obecnie nie podjęto żadnych działań dotyczących konfiskaty mienia, nie mówiąc już o jego przekazaniu na Ukrainę. Jak zauważył Minister Sprawiedliwości , w historii nie było przykładów przymusowego przekazywania środków do poszkodowanego kraju od tego, który spowodował szkody.

Jeśli obecna sytuacja polityczno-prawna się utrzyma, odbudowa Ukrainy będzie finansowana przez samą Ukrainę i darowizny charytatywne partnerów, czyli podatników krajów zachodnich, a nie sprawców wszystkich zniszczeń i zbrodni.

Ogólnie rzecz biorąc, problem rosyjskich reparacji za zniszczenie Ukrainy znajduje się w ślepym zaułku, ponieważ wszelkie działania mają na celu przejęcie aktywów. Oznacza to, że do ich konfiskaty wymagany jest dowód udziału mienia w przestępstwach kryminalnych.

Postępowanie karne musi mieć miejsce w odniesieniu do każdego zajętego mienia dla każdej osoby objętej sankcją. W trakcie tego procesu, który może potrwać kilka lat, powód musi przechować zajęty majątek, co może być kosztowne . Rezerwy Banku Centralnego zostały również skonfiskowane jako środek zaradczy wobec aktu agresji Rosji.

W obu przypadkach mówimy o prawie karnym, choć problem reparacji znajduje się w innej dziedzinie prawa – w obszarze prawa deliktowego.

Nie musi udowadniać przestępstwa, nie potrzebuje aktu oskarżenia ani sądu karnego. Prawo deliktowe dotyczy odszkodowania za szkody. Jest to część postępowania cywilnego, a nie karnego.

Należy oddzielić problem karania przestępców rosyjskich za agresję i zbrodnie wojenne od problemu odszkodowania za szkody. Ukraina nie musi zwracać się o odszkodowanie do Międzynarodowego Trybunału Karnego i krajowych sądów karnych.

Do tego powinny wystarczyć uprawnienia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ONZ. Musi ustalić fakt, że Rosja wyrządziła krzywdę Ukrainie i jej mieszkańcom, wysokość odszkodowania i formę reparacji (restytucja, odszkodowanie, zadośćuczynienie).

Nadal jesteśmy bardzo dalecy od politycznej świadomości i prawnego poparcia tych wniosków. Im szybciej rozpoczniemy tę pracę, tym szybciej odbudujemy kraj.

Vadim Novikov, ekonomista