Śmierć Prigożyna: Pokaz siły czy dowód słabości Putina?

Worek na zwłoki zostaje wyniesiony z wraku rozbitego prywatnego odrzutowca w obwodzie twerskim w Rosji, 24 sierpnia 2023 r. AP

Dokładnie dwa miesiące po tym, jak szef Wagnera Jewgienij Prigożyn zainicjował krótkotrwały bunt, który podważył autorytet prezydenta Rosji Władimira Putina, człowiek nazywany ,,kucharzem Putina'' był na pokładzie prywatnego odrzutowca, który rozbił się w środę 23 sierpnia w regionie Tweru, na północny zachód od Moskwy, według rosyjskiej agencji lotniczej Rosaviatsia.  

Wszystkie dziesięć osób na pokładzie, siedmiu pasażerów i trzech członków załogi, zginęło, podała Rosaviatsia. Oprócz Prigożina na liście pasażerów znajdował się Dmitrij Utkin, podejrzana postać przedstawiana jako współzałożyciel i zastępca szefa Wagnera. Sygnałem wywoławczym Utkina w czasach, gdy był oficerem rosyjskiego  wywiadu, był ,,Wagner”, po niemieckim kompozytorze i według doniesień medialnych była to nazwa nadana grupie najemników.  

Chodzący umarły mężczyzna 

Po burzliwej nocy spekulacji na temat losu osławionego byłego przyjaciela Putina, który stał się pariasem po próbie buntu 23 czerwca, w czwartek pojawiło się kilka wątpliwości dotyczących tego, co dokładnie się wydarzyło. Kreml do tej pory milczał, odmawiając potwierdzenia doniesień agencji Interfax, że znaleziono ciała dziesięciu osób na pokładzie.  

Większość komentatorów na rosyjskich portalach społecznościowych i analityków, z którymi rozmawiała FRANCE 24, zakłada, że śmierć Prigożyna jest najbardziej prawdopodobnym skutkiem na obecną chwilę. Grupa Wagnera również wydaje się  działać zgodnie z tą myślą: w środę wieczorem okna ich siedziby w Petersburgu zostały oświetlone, tworząc krzyż.  

Od czasu przerwanego marszu na Moskwę 23 czerwca, Prigożyn wydawał się być człowiekiem żyjącym na kredyt. ,,To nieco bardziej dramatyczne zakończenie, niż mogliśmy się spodziewać, ale nie jest też zaskakujące” - powiedział Jeff Hawn,  specjalista ds. bezpieczeństwa Rosji i asystent w New Line Institute, amerykańskim ośrodku badań geopolitycznych.  

Ale luka stworzona przez brak potwierdzonych informacji została wypełniona spekulacjami. Nie ma ostatecznych dowodów na to, że Prigożyn był celem zamachu sponsorowanego przez Kreml. Niektórzy proputinowscy rosyjscy komentatorzy oskarżali Ukrainę o popełnienie tego czynu, podczas gdy inni zrzucali winę za katastrofę na usterkę techniczną, jak poinformował The Moscow Times.  

,,Wyraźny sygnał'' dla rosyjskiej elity  

Wśród niezliczonych scenariuszy, które krążą, ,,najbardziej prawdopodobnym pozostaje operacja przeprowadzona przez GRU’’, powiedział Mathers, odnosząc się do rosyjskiego wywiadu wojskowego.  

W środę Prigożyn ,,mógł być w drodze powrotnej z Mali, ponieważ słyszał, że GRU próbuje usunąć najemników Wagnera z drogi i wprowadzić własnych ludzi. Był to  sposób GRU na zmuszenie szefa Wagnera do pośpiechu, dzięki czemu armia dokładnie wiedziała, którym lotem leciał Jewgienij Prigożyn’’, dodał Hall. 

W tym scenariuszu, modus operandi nie zostałby wybrany przypadkowo.  Zestrzelenie samolotu ,,to radykalne rozwiązanie z bardzo małą dyskrecją. To  wyraźny sygnał dla rosyjskiej elity, że Władimir Putin nie pozwoli, by jakakolwiek zdrada pozostała bez odzewu’’, powiedział Hall.  

Wielu rosyjskich komentatorów zwróciło uwagę na fakt, że zdziesiątkowanie grupy Wagnera zajęło dwa miesiące. ,,To może wyglądać na długi czas, biorąc pod uwagę, jak bardzo Władimir Putin nienawidzi zdrajców, ale nie możemy zapominać, że  Kreml został zaskoczony buntem. Służby bezpieczeństwa prawdopodobnie musiały poświęcić trochę czasu na dopracowanie szczegółów i upewnienie się, że kontrolują wszystkie możliwe konsekwencje takiej operacji’’ - powiedział Mathers.  

Opóźnienie Kremla mogło również wynikać ,,z tego, że Władimir Putin nie był  pewien, co zrobić z Jewgienijem Prigożynem’’, powiedział Hawn. ,,Nie należy zapominać, że prezydent Rosji początkowo zapewnił go [Prigożyna], że nic mu się  nie stanie, jeśli wybierze wygnanie na Białoruś, a Władimir Putin jest uważany za kogoś, kto dotrzymuje słowa’’ - dodał Hawn.  

Ale szef najemników nadal poruszał się po Rosji i za granicą, jakby nic się nie stało, pojawiając się na szczycie Rosja-Afryka w Sankt Petersburgu w zeszłym miesiącu - i nagrywając wideo, które wydawało się być zrobione w Afryce - kilka dni temu.  

Hawn uważa, że takie zachowanie mogło ,,przekonać władcę Kremla do przypieczętowania losu szefa Wagnera raz na zawsze’’.  

Putin nie jest już ,,człowiekiem honoru’’ 

Rozwiązanie problemu Prigożyna stało się jeszcze pilniejsze, ponieważ sytuacja militarna na Ukrainie nie jest dla Rosji ułatwieniem. Prigożyn stał się jednym z najbardziej zjadliwych krytyków prowadzenia rosyjskich operacji wojskowych i ,,uosabiał alternatywę dla działań armii na froncie, co mogło przekonywać tych,  którzy mieli wątpliwości’’, wyjaśnił Hall. 

Zabójstwo byłoby więc dla Kremla sposobem na umocnienie władzy i wskazanie, że  od tej pory żadna alternatywa nie będzie tolerowana.  

Wielu obserwatorów Rosji uważa jednak, że ostatni rozdział Prigożyna jest przyznaniem się Kremla do słabości. ,,Władimir Putin zbudował całą swoją polityczną  osobowość wokół idei, że jest tym, który przywrócił porządek w Rosji. Można powiedzieć co najmniej tyle, że sytuacja wewnętrzna stała się bardzo chaotyczna, a rządzący nie są już w stanie dyskretnie radzić sobie z problemami’’ - powiedział  Hawn.  

Wraz z prawdopodobnym upadkiem Prigożina i Utkina, przyszłość Grupy Wagnera pozostaje pod znakiem zapytania. ,,Organizacja ta przestała być przydatna jako polityczne i wojskowe narzędzie Władimira Putina i prawdopodobnie zostanie skazana na zapomnienie’’ - powiedział Hall.