Co wiemy o umowie między USA a Ukrainą w sprawie minerałów?

Prezydent Ukrainy Zełenski po raz pierwszy omówił umowę w sprawie minerałów z ówczesnym kandydatem na prezydenta Donaldem Trumpem we wrześniu ubiegłego roku. Zdjęcie: Reuters

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski powiedział, że ma nadzieję, że wstępne porozumienie z USA „doprowadzi do dalszych umów”, ale potwierdził, że nie uzgodniono jeszcze żadnych amerykańskich gwarancji bezpieczeństwa. Prezydent USA Donald Trump powiedział, że umowa pomoże amerykańskim podatnikom „odzyskać pieniądze” za pomoc wysłaną do Ukrainy podczas wojny i da Kijowowi „prawo do dalszej walki” z Rosją.

Jakie są warunki umowy?

Kluczowe szczegóły nie zostały jeszcze podane do wiadomości publicznej, ale w środę ukraiński premier Denys Szmyhal powiedział, że Ukraina i USA sfinalizowały wersję porozumienia. Przemawiając do ukraińskiej telewizji, Szmyhal powiedział, że wstępne porozumienie przewiduje utworzenie „funduszu inwestycyjnego” na rzecz odbudowy Ukrainy.

Kijów i Waszyngton będą zarządzać funduszem na „równych warunkach”, dodał premier. Powiedział, że Ukraina wniesie do funduszu 50% przyszłych wpływów z państwowych zasobów mineralnych, ropy i gazu, a fundusz będzie następnie inwestował w projekty na samej Ukrainie. Zelensky potwierdził istnienie funduszu, ale powiedział BBC w środę, że jest „zbyt wcześnie, aby mówić o pieniądzach”. New York Times doniósł, powołując się na projekt dokumentu, że Stany Zjednoczone będą właścicielem maksymalnej kwoty funduszu dozwolonej przez amerykańskie prawo, ale niekoniecznie całości.

Nieporozumienia dotyczące warunków umowy w sprawie minerałów stanowiły część tego, co w ostatnich tygodniach postrzegano jako pogłębiający się rozdźwięk między Trumpem a Zełenskim. Ukraiński prezydent odrzucił początkową prośbę USA o 500 miliardów dolarów (395 miliardów funtów) w postaci bogactw mineralnych, ale media donoszą, że żądanie to zostało teraz wycofane.

„Postanowienia umowy są teraz znacznie lepsze dla Ukrainy” - powiedział BBC przedstawiciel ukraińskiego rządu. 

We wtorek Trump powiedział, że USA udzieliły Ukrainie pomocy w wysokości od 300 mld USD (237 mld GBP) do 350 mld USD (276 mld GBP) i że chce „odzyskać te pieniądze” w drodze porozumienia. Jednak niemiecki think tank Kiel Institute szacuje, że USA wysłały do Ukrainy pomoc w wysokości 119 mld USD

Czy umowa obejmuje gwarancję bezpieczeństwa?

Zełenski naciskał na to, aby umowa zawierała solidną gwarancję bezpieczeństwa ze strony USA. Ale w środę ukraiński przywódca powiedział, że taka gwarancja nie została złożona.

„Chciałem mieć zdanie na temat gwarancji bezpieczeństwa dla Ukrainy i ważne jest, aby tam było” - powiedział.

Zapytany przez BBC, czy byłby gotów odejść od umowy, gdyby Trump nie zaoferował gwarancji, których oczekiwał, Zełenski powiedział: „Chcę znaleźć ścieżkę NATO lub coś podobnego.

„Jeśli nie otrzymamy gwarancji bezpieczeństwa, nie będziemy mieli zawieszenia broni, nic nie zadziała, nic”.

Mimo to Shmyhal powiedział w środę, że USA wspierają „wysiłki Ukrainy w celu uzyskania gwarancji bezpieczeństwa w celu zbudowania trwałego pokoju”. Powiedział, że Ukraina nie podpisze porozumienia, dopóki Zełenski i Trump „nie uzgodnią gwarancji bezpieczeństwa” i nie zdecydują, jak „powiązać to wstępne porozumienie” z gwarancją bezpieczeństwa USA.

Trump powiedział w środę, że USA nie zapewnią gwarancji bezpieczeństwa „poza... bardzo wiele”, mówiąc, że odpowiedzialność za to spada na Europę. Dodał jednak, że obecność amerykańskich pracowników na ukraińskiej ziemi zapewni „automatyczne bezpieczeństwo”. Perspektywa porozumienia w sprawie minerałów została po raz pierwszy zaproponowana przez Zełenskiego w zeszłym roku jako sposób na zaoferowanie USA namacalnego powodu do dalszego wspierania Ukrainy.

Trump powiedział we wtorek, że Ukraina otrzyma „prawo do dalszej walki” w zamian za dostęp do swoich minerałów i zasugerował, że USA będą nadal dostarczać sprzęt i amunicję „dopóki nie zawrzemy porozumienia z Rosją”. Prezydent USA powiedział również, że Rosja jest otwarta na przyjęcie europejskich sił pokojowych w Ukrainie, ale minister spraw zagranicznych Rosji Siergiej Ławrow powiedział, że Kreml nie rozważałby takiej opcji.

Kiedy umowa zostanie podpisana?

Shmyhal powiedział, że USA i Ukraina przygotowały ostateczną wersję umowy, którą rząd Ukrainy zatwierdzi do podpisania w środę. Zełenski powiedział, że będzie „bardzo bezpośredni” w rozmowie z Trumpem, pytając, czy USA będą nadal wspierać Ukrainę, czy nie. Trump potwierdził, że spotka się z Zełenskim w Waszyngtonie w piątek, aby podpisać umowę.

Zdjęcie: ISW

Jakie minerały posiada Ukraina?

 Kijów szacuje, że około 5% światowych „kluczowych surowców” znajduje się w Ukrainie. Obejmuje to około 19 mln ton potwierdzonych rezerw grafitu, co według ukraińskiej państwowej agencji geologicznej czyni kraj „jednym z pięciu wiodących krajów” pod względem dostaw tego minerału. Grafit jest wykorzystywany do produkcji akumulatorów do pojazdów elektrycznych.

Ukraina posiada również znaczne złoża tytanu, litu i metali ziem rzadkich - grupy 17 pierwiastków, które są wykorzystywane do produkcji broni, turbin wiatrowych, elektroniki i innych produktów niezbędnych we współczesnym świecie. Jednak niektóre z krajowych złóż mineralnych zostały przejęte przez Rosję. Według Julii Svyrydenko, ukraińskiej minister gospodarki, na okupowanych terytoriach znajdują się obecnie zasoby o wartości 350 mld USD (277 mld GBP).

Pojawiają się również ostrzeżenia, że umowa zezwalająca USA na dostęp do ogromnych bogactw mineralnych Ukrainy nie może dojść do skutku, jeśli kraj ten nie rozwiąże swojego problemu z niewybuchami. Szacuje się, że jedna czwarta powierzchni Ukrainy jest skażona minami lądowymi, głównie na rozdartym wojną wschodzie kraju.

Jak zareagowała Rosja?

Władimir Putin nie odniósł się jeszcze do doniesień, że warunki porozumienia między USA i Ukrainą zostały uzgodnione. Ale w poniedziałek wieczorem powiedział telewizji państwowej, że jest gotowy „zaoferować” zasoby amerykańskim partnerom we wspólnych projektach, w tym wydobycie na „nowych terytoriach” Rosji - odniesienie do części wschodniej Ukrainy, które Rosja okupuje od czasu rozpoczęcia inwazji na pełną skalę trzy lata temu.

Putin powiedział, że potencjalna umowa między USA a Ukrainą w sprawie rzadkich minerałów nie jest niepokojąca i że Rosja „niewątpliwie ma, chcę podkreślić, znacznie więcej zasobów tego rodzaju niż Ukraina”.

„Jeśli chodzi o nowe terytoria, jest tak samo. Jesteśmy gotowi przyciągnąć zagranicznych partnerów na tak zwane nowe, nasze historyczne terytoria, które powróciły do Federacji Rosyjskiej” - dodał.

Komentując wizytę Zełenskiego w Waszyngtonie, rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow powiedział we wtorek: „Czy będzie to [podpisanie] wspomnianego porozumienia, czy coś innego, zobaczymy. Nie było jeszcze żadnych oficjalnych oświadczeń w tej sprawie”.