Nowy pakiet pomocowy dla Ukrainy o wartości 50 mld euro pomimo groźby weta ze strony Węgier

Mieszkaniec przechodzi obok pozostałości budynku przemysłowego otoczonego domami mieszkalnymi po nocnym rosyjskim ataku rakietowym na Słowiańsk na Ukrainie, sobota 27 stycznia 2024 r. Zdjęcie: AP Photo/Efrem Lukatsky

Przewodniczący Rady Europejskiej Charles Michel powiedział, że porozumienie to „zapewnia Ukrainie stabilne, długoterminowe i przewidywalne finansowanie” a także pokazuje determinację UE, by „wspierać przyszłość i wolność kraju.” Pakiet pomocowy – około 2/3 pożyczek + 1/3 dotacji – nie ma na celu pomocy w walce z Rosją. Oprócz wsparcia gospodarki oraz odbudowy kraju, ma także przygotować Ukrainę do przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej. Unia ma również osobny plan finansowania broni i amunicji.

Prawie dwa lata po inwazji Rosji na Ukrainę, ukraińska gospodarka jest w ruinie. W pierwszych miesiącach po inwazji w 2022 r. produkcja gospodarcza kraju spadła o jedną trzecią w wyniku zniszczeń wojennych i okupacji przez Rosję, która kontroluje centrum ukraińskiego przemysłu ciężkiego. Inflacja wzrosła do 26%, ponieważ bank centralny musiał drukować pieniądze, żeby pokryć luki budżetowe. W zeszłym roku gospodarka nieco się ożywiła, jednakże Ukraina wydaje prawie wszystkie swoje wpływy podatkowe na działania wojenne, a trzeba przecież pokrywać także inne rachunki, w tym wypłacać emerytury i pensje nauczycielom, lekarzom, pielęgniarkom, pracownikom państwowym – wszystko to powoduje ogromny deficyt.

Spory polityczne w Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych wstrzymały finansowanie. W grę wchodzi łączna kwota ponad 100 miliardów dolarów. Michel powiedział, że posunięcie UE może być „sygnałem dla amerykańskich podatników", który mógłby pomóc administracji Bidena w jej wysiłkach na rzecz uzyskania zatwierdzonego przez Kongres pakietu wsparcia dla Ukrainy.

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski z zadowoleniem przyjął pomoc, wyrażając je w poście na X (dawniej Twitterze). Zaznaczył, iż stała pomoc finansowa ze strony UE wzmocni długoterminową stabilność gospodarki Ukrainy, „co jest nie mniej ważne niż pomoc wojskowa i wywierana na Rosji presja sankcji.” Jego kraj mógłby otrzymać pierwszą transzę pieniędzy już w marcu, po zatwierdzeniu porozumienia przez Parlament Europejski.

Fakt, że Węgry wycofały swoje weto i zrobiły to tak szybko był zaskoczeniem. Węgierski premier Viktor Orban, przywódca kraju UE najściślej powiązanego z Rosją, zgłosił w grudniu ostry sprzeciw wobec pomocy finansowej dla Ukrainy i ostatecznie zablokował możliwość jej udzielenia. W ciągu ostatnich dni groził, że zrobi to po raz kolejny. Rząd populistycznego lidera prowadzi spór z Komisją Europejską, organem wykonawczym UE, w związku z rzekomym odchodzeniem od demokratycznych rządów na Węgrzech. W rezultacie częściowo wstrzymano finansowania kraju. Zapytany, co zaoferowano Orbanowi w zamian za zniesienie weta, prezydent Francji Emmanuel Macron powiedział, że Węgry „nie otrzymały prezentu. Po prostu dostały gwarancję, że podejście do nich nie będzie dyskryminujące.”

W grudniu 2023 r. 26 pozostałych przywódców UE uzgodniło, że pakiet o wartości 54 miliardów dolarów zostanie przyznany na lata 2024-2027. Zgodzili się także uczynić Ukrainę kandydatem do członkostwa w Unii, co Orban niechętnie zaakceptował. Kwestia pakietu pomocowego była jednak częścią przeglądu budżetu UE na ciągły okres siedmiu lat i wymagał on jednomyślnej zgody. Kilku przywódców, w tym Charles Michel, kanclerz Niemiec Olaf Scholz i premier Holandii Mark Rutte, spotkało się z Orbanem w przededniu szczytu, aby znaleźć sposób na przekonanie go do rezygnacji z zapowiadanego weta. Następnie dyplomaci pracowali do późnych godzin nocnych nad ostatecznym brzmieniem porozumienia. Przełom nastąpił podczas kolejnego spotkania w niewielkich grupach, które miało miejsce wczesnym rankiem w czwartek 25 stycznia. Wysoki rangą urzędnik UE powiedział, że przeprowadzone w ostatniej chwili konsultacje w małych grupach pomogły w uzgodnieniu wspólnego stanowiska i uświadomiły Orbanowi, że jest odosobniony w swych przekonaniach. Urzędnik posiadający bezpośrednią wiedzę na temat przebiegu dyskusji poprosił o zachowanie anonimowości, zgodnie z praktykami UE. Aby uspokoić Orbana, przywódcy zgodzili się, że Komisja, jeśli uzna to za konieczne, dokona przeglądu budżetu za dwa lata. Taki przegląd nie będzie jednak dawał możliwości potencjalnego weta.

Orban uznał takie porozumienie za zwycięstwo. „Misja wykonana”, grzmiał na X. „Fundusze Węgier nie trafią na Ukrainę a na przełomie pierwszego i drugiego roku możemy skorzystać z mechanizmu kontrolnego. Nasze stanowisko w sprawie wojny na Ukrainie pozostaje niezmienione: potrzebujemy zawieszenia broni i rozmów pokojowych.”

W drodze na spotkanie niektórzy przywódcy zaatakowali Orbana, zarzucając mu szantaż i gry polityczne. Napięcia wynikają z rosnących obaw, że poparcie społeczne dla przekazywania większej ilości pieniędzy na Ukrainę zaczęło słabnąć, pomimo iż zwycięstwo Rosji mogłoby zagrozić bezpieczeństwu w całej Europie. „Nie ma problemu z tak zwaną kwestią zmęczenia Ukrainą. Teraz w Brukseli mamy do czynienia ze zmęczeniem Orbanem”, powiedział reporterom polski premier Donald Tusk. „Nie mogę tego zrozumieć. Nie mogę zaakceptować tej bardzo dziwnej i bardzo egoistycznej gry Viktora Orbana.”

Orban jest oburzony decyzją Komisji Europejskiej o zamrożeniu dostępu jego rządu do miliardów euro wspólnego finansowania. W odpowiedzi na to, Węgry zawetowały dotyczące szeregu kwestii oświadczenia złożone na forum UE. Ponadto, Orban blokował do tej pory wszystkie spotkania wysokiego szczebla NATO z Ukrainą. Budapeszt wstrzymuje również starania Szwecji o członkostwo w transatlantyckim sojuszu wojskowym. „Nie chcę używać słowa szantaż, ale nie wiem, jakie inne byłoby lepsze", powiedziała dziennikarzom premier Estonii Kaja Kallas po przybyciu do siedziby UE. „Węgry potrzebują Europy”, stwierdziła, podkreślając wysokie stopy procentowe i problemy gospodarcze kraju Orbana. „Powinien przyjrzeć się temu, co tak naprawdę oznacza dla Węgier bycie członkiem Unii.” Tusk podkreślił, że „nie może być miejsca na kompromis w sprawie naszych zasad, takich jak praworządność. I na pewno nie ma miejsca na kompromis w kwestii Ukrainy." Niedawno wybrany polski przywódca dodał o Orbanie: „Jeśli jego stanowisko będzie dominować w Europie, to Ukraina na pewno przegra.”