Ponad 700 tysięcy Białorusinów nie płaci zgodnie z orzeczeniem sądu. Dane z posiedzenia Ministerstwa Sprawiedliwości udostępniono dla „Zerkalo”

Zdjęcie: TUT.BY.

To właśnie ta instytucja zajmuje się ściąganiem grzywien, alimentów i innych zobowiązań wynikających z orzeczeń sądowych. Pracownicy tego urzędu, czyli komornicy, lokalizują dłużnika, a następnie decydują, w jaki sposób egzekwować dług: poprzez zajęcie pieniędzy lub mienia (które potem wystawiają na sprzedaż). Jednakże, czasami egzekucja grzywien lub długów jest bardzo trudna – liczba spraw rośnie. Ministerstwo Sprawiedliwości zaniepokoiło się tym problemem i zorganizowało spotkanie robocze. Dzięki BELPOL „Zierkalo” uzyskało dostęp do pisma zawierającego dane przygotowane przez ministerstwo na to spotkanie. Oto, co tam odkryliśmy.

Prawie trzy miliony długów u 700 tysięcy dłużników

Zgodnie z dokumentem, na 1 sierpnia 2024 roku w tym urzędzie znajdowało się 2,7 miliona postępowań egzekucyjnych wobec 700,5 tysiąca osób. Dla porównania, w 2023 roku postępowań było nieco mniej – 2,67 miliona, a dłużników więcej – 713 tysięcy osób. Według danych Biełstatu, na początku ubiegłego roku na Białorusi było nieco ponad 5,3 miliona osób w wieku produkcyjnym. Oznacza to, że 13% pracujących Białorusinów postanowiło nie spłacać długów dobrowolnie.

Średnio w kraju każdy komornik prowadzi 2939 spraw. W Mińsku wskaźnik ten jest wyższy – 4216 postępowań na każdego. Jednocześnie, miesięcznie każdy z nich zamyka zaledwie 138 postępowań egzekucyjnych. Wynika z tego, że aby obecnie zakończyć wszystkie postępowania, każdy pracownik urzędu egzekucji sądowej potrzebowałby około dwóch lat (w Mińsku – około trzech).

Komu Białorusini są dłużni?

Ponad 45% to długi wobec państwa, kolejne 48% to długi wobec osób fizycznych i prawnych. Brakuje jednak szczegółowych danych, ile wśród tych osób prawnych jest organizacji państwowych, a ile prywatnych. Długi obywateli są podzielone na cztery grupy w zależności od czasu zaległości:

• do sześciu miesięcy – 18,9% (341 827 spraw);
• od sześciu miesięcy do roku – 9,2% (166 425 spraw);
• od roku do dwóch lat – 15,1% (274 030 spraw);
• powyżej dwóch lat – 18% (324 991 spraw).

W piśmie zaznaczono, że w ciągu siedmiu miesięcy 2023 roku liczba postępowań egzekucyjnych z zaległościami do dwóch lat nieco się zmniejszyła. Jednocześnie jednak prawie o jedną trzecią (27%) wzrosła liczba długów zalegających od dwóch lat lub dłużej.

Dlaczego długi się kumulują? Ministerstwo Sprawiedliwości wyjaśnia:

• Często ludzie nie mają pieniędzy ani majątku, wtedy komornik musi zawiesić postępowanie na okres do roku;
• Wysoka kwota długu nie pozwala na jego natychmiastowe zamknięcie;
• Jeśli osoba płaci na przykład alimenty, pozostałe postępowania egzekucyjne są blokowane;
• Jeśli przedsiębiorstwo zostanie wpisane na listę niewypłacalnych organizacji rolniczych, które podlegają restrukturyzacji, otrzymuje ono odroczenie spłaty na trzy lata, a następnie rozłożenie na raty na pięć lat;
• Ściąganie grzywien administracyjnych można zakończyć dopiero po dwóch latach, kiedy upływa okres przedawnienia;
• Od stycznia 2021 roku nie można zamknąć postępowania po wysłaniu nakazu egzekucyjnego do miejsca pracy.

System „wskaźnikowy” budzi wątpliwości

Taki stan rzeczy w Głównej Dyrekcji Egzekucji Sądowej nie jest uważany za zadowalający. Aby to naprawić, już w lipcu 2023 roku urzędnicy opracowali typowy algorytm działań dotyczących pracy z zaległymi postępowaniami egzekucyjnymi. Ponadto, regionalnym jednostkom zlecono opracowanie i zatwierdzenie kompleksu środków mających na celu zmniejszenie liczby spraw i dłużników. Ministerstwo Sprawiedliwości podkreśla, że „polecenie zostało wykonane”. Jednak w wyniku kontroli okazało się, że zrezygnowano z kompleksu środków. Dalsze prace nad redukcją liczby postępowań egzekucyjnych były prowadzone „z realizacją innych mechanizmów organizacji i kontroli”. Na przykład, w obwodach grodzieńskim i brzeskim, a także w Mińsku, komornicy pracowali „na podstawie wskaźników docelowych w głównych obszarach działalności”. Oznacza to, że realizowali plan liczby zakończonych postępowań. Innymi słowy, działał „system wskaźnikowy”.

„Uważamy, że do takiego podejścia do organizacji pracy z zaległościami należy podchodzić ostrożnie — stwierdza dokument. — Ustalanie wskaźników docelowych może skłaniać komorników do podejmowania nielegalnych decyzji o zakończeniu postępowań egzekucyjnych, aby uniknąć odpowiedzialności za niewykonanie wyznaczonego planu.” W piśmie podano przykład. W wyniku kontroli w 2021 roku konieczne było unieważnienie ponad 251 tysięcy decyzji o zakończeniu postępowań egzekucyjnych. Pracownicy UPI wysyłali nakaz egzekucyjny do miejsca pracy dłużnika i zamykali sprawy, co nie było zgodne z prawem.

Co dalej planuje Ministerstwo Sprawiedliwości?

Aby zmniejszyć ilość postępowań egzekucyjnych i liczbę dłużników, Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje następujące kroki:

• Weryfikację z wierzycielami w celu potwierdzenia wykonania wyroków sądowych;
• Monitorowanie postępów w ustalaniu miejsca pobytu dłużników poszukiwanych przez służby;
• Weryfikację z organami ścigania pod kątem przechowywania mienia należącego do dłużników;
• Ciągłą aktualizację informacji o majątku zarejestrowanym na dłużnika (lub jego współmałżonka) poprzez dostęp do baz danych;
• Przeprowadzanie kontroli sytuacji majątkowej dłużników (w tym powtórnych);
• Wspólne kontrole z organami ścigania i służbami komunalnymi w celu sprawdzenia sytuacji majątkowej dłużników.