ژِوَ بَلَرُثْ! Białoruski arabski – co to jest?

Zdjęcie pochodzące z mediów społecznościowych

PALATNO opowiada o tym, jak można porozumiewać się po białorusku nie tylko za pomocą cyrylicy i łaciny, ale także arabskiego alfabetu.

Kto uczył się białoruskiego języka arabskiego?

Po raz pierwszy niemiecki orientalista Heinrich Fleischer wypowiadał się na temat białoruskiego języka arabskiego w 1833 roku. Jednak jego badania rozpoczął profesor Anton Mukhlinsky z Uniwersytetu w Petersburgu. Muhlinsky urodził się na początku XIX wieku w powiecie nowogradskim. W 1857 roku Mukhlinsky napisał „Badania nad pochodzeniem i stanem Tatarów litewskich”. Muhlinsky przez dziesięciolecia badał umiejętność czytania i pisania tatarów na ziemiach białoruskich, ale po jego śmierci w 1877 roku nikt nie chciał kontynuować jego pracy.

Zdjęcie pochodzące z mediów społecznościowych

W 1918 roku jeden z braci Łuckiewiczów, Iwan Łuckiewicz , doniósł, że trzy lata temu w okolicach Wilna, w miejscowości Sorak-Tatary, odnaleźli kitab – rękopiśmienną księgę białoruskich Tatarów. Od tego czasu rękopisy litewskich Tatarów zaczęły studiować inne postacie: Stankiewicz, Samoilavich, Volsky, Krachkovski, Szynkevich, Zayonchkovski.

Anton Antanovich napisał dokładne badanie w latach sześćdziesiątych XX wieku.

Jak pojawił się białoruski język arabski

Tatarzy pojawili się na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w XIV-XV wieku. Nie wiadomo dokładnie, ilu Tatarów było na ziemiach białoruskich w różnych okresach historycznych. Mukhlinsky uważał, że w XVI i XVII wieku w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej żyło około 25 tysięcy Tatarów, inni badacze podają różne liczby: od 7 do 30 tysięcy. Uważa się, że na początku I wojny światowej na terytorium Białorusi, Polski i Litwy żyło około dziesięciu tysięcy Tatarów.

Z biegiem czasu białoruscy Tatarzy zaczęli używać do komunikacji języków białoruskiego i polskiego, które później stały się językami muzułmańskiej literatury religijnej. Najpierw do celów kultu używano języka arabskiego, a następnie tureckiego.

Pierwsze teksty w języku białoruskim pojawiły się około połowy XVI wieku. Najprawdopodobniej takie teksty pojawiały się specjalnie dla Tatarów, którzy nie znali tatarskiego, ale mówili po białorusku.

Teksty białoruskie w języku arabskim znane są w formie ksiąg rękopiśmiennych. Tatarzy nazywali zbiory rękopiśmienne kitabami, które często zawierały hadisy. Hadisy opowiadały o życiu i działalności Mahometa. Najpopularniejszym hadisem był Meraj, który opowiadał o podróży Mahometa do nieba i jego wizytach w muzułmańskim raju i piekle. Większość Kitabów zawiera szczegółowe informacje na temat obrzędów, rytuałów i podstawowych obowiązków muzułmanów.

Należy zaznaczyć, że obok tekstów arabskich istniały także teksty w języku białoruskim. Niekiedy dominowały teksty w języku białoruskim.

Zdjęcie pochodzące z mediów społecznościowych

W jednym z kitabów znajdują się nawet historie moralne i pouczające oraz orientalne historie przygodowe. Na przykład jedna z historii opowiada o młodym mężczyźnie, który sprzedaje matkę i ojca, kupuje konia i stare futro, a następnie udaje się do zamku królewskiego. Tam podejmuje walkę o królewską córkę i poślubia ją. Ta historia została nawet opublikowana w białoruskim tłumaczeniu w „Uzwyszszy” w latach dwudziestych XX wieku.

Drugi rodzaj rękopiśmiennych ksiąg białoruskich Tatarów, zawierających teksty białoruskie i polskie, nosi nazwę Chamaili. Chamaile zawierały modlitwy przetłumaczone z arabskiego, słowo to oznacza „nieść”, więc te księgi można było nosić ze sobą. Oprócz modlitw chamaile zawierały materiały dotyczące chronologii muzułmańskiej, porady dotyczące leczenia chorób, interpretacje snów. W Chamailach jest znacznie mniej tekstów białoruskich niż w Kitabach.

Następnym typem jest tafsir . To jest Koran w języku arabskim z tłumaczeniem na białoruski lub polski, napisanym po arabsku. Nie odnaleziono jeszcze pełnego tekstu Koranu wraz z tłumaczeniem na białoruski język arabski, ale badacze uważają, że taki tekst istniał. Wraz z częściowym Koranem w języku białoruskim badacze odnaleźli Tajvidy– zasady czytania arabskiego tekstu Koranu.

Do naszych czasów zachowało się niewiele rękopiśmiennych ksiąg w języku białoruskim. Większość z nich uległa zniszczeniu podczas I i II wojny światowej. Część ksiąg przez dziesięciolecia była przechowywana w rodzinach białoruskich Tatarów, część została przekazana naukowcom.