Human Rights Watch: Skala i gwałtowność fali represji wobec adwokatów na Białorusi jest bezprecedensowa

Fot. Andrea Piacquadio, pexels.com

Raport rozpatruje „środki odwetu” władz wobec adwokatów “reprezentujących krytyków rządu, oraz prawie całkowite przejęcie zawodu prawniczego na Białorusi”.

Adwokaci są „prześladowani, arbitralnie pozbawiani licencji, zatrzymywani i oskarżani administracyjnie, a także poddawani politycznie motywowanym ściganiu karnemu” – głosi komunikat.

W rezultacie adwokaci, którzy bronią politycznie prześladowanych obywateli, sami stali się więźniami politycznymi i doświadczyli represji, jak to miało miejsce w przypadku Maksima Znaka, Aleksandra Danielewicza, Anastazji Lazarenko i innych, wyjaśniają obrońcy praw człowieka.

„Systematycznie podważając gwarancje adwokackie w politycznie motywowanych sprawach i łamiąc prawa ich klientów, białoruskie władze zamieniły system prawny w kpinę z sprawiedliwości, pozbawiając Białorusinów prawa do sprawiedliwego sądu i równego dostępu do prawa” – zauważyli w HRW.

Od 2020 roku ponad 140 adwokatów straciło status adwokata przez regionalne kolegia adwokackie lub stanęło w obliczu arbitralnego odwołania licencji przez Ministerstwo Sprawiedliwości, podaje raport.

Organizacja wezwała władze Białorusi do natychmiastowego „zakończenia systematycznych zatrzymań i sądowego ścigania wszystkich, którzy pokojowo korzystają ze swoich praw i wolności”, “zaprzestania wszelkich represji i ingerencji w działalność adwokatów, zwłaszcza tych, którzy reprezentują klientów w politycznie motywowanych sprawach”, a także “przywrócenia licencji wszystkim adwokatom, którzy zostali pozbawieni lub stracili licencję w wyniku wykonywania swoich obowiązków zawodowych”.

Obrońcy praw człowieka uważają również za konieczne „ograniczenie uprawnień Ministerstwa Sprawiedliwości” w zakresie ingerencji w niezależność adwokatury, w tym uprawnień dotyczących wydawania przepisów dotyczących pracy adwokatów, dopuszczania ich do zawodu, odwoływania licencji, przeprowadzania procedur atestacyjnych, wszczynania postępowań dyscyplinarnych itp.

Państwa członkowskie ONZ, Rady Europy, OBWE i UE zostały wezwane przez Human Rights Watch do opracowania i finansowania programów wsparcia represjonowanych adwokatów oraz „rozważenia sposobów integracji białoruskich adwokatów na wygnaniu w zawód prawniczy” w innych krajach. Ponadto wezwano je do „rozważenia wprowadzenia skoordynowanych, ukierunkowanych sankcji” przeciwko urzędnikom Ministerstwa Sprawiedliwości i przewodniczącym kolegiów adwokackich, odpowiedzialnym za represje.

Po wyborach prezydenckich na Białorusi rozpoczęło się systematyczne naciskanie na adwokaturę.

Według inicjatywy „Prawo do Obrony”, od początku 2020 roku liczba adwokatów na Białorusi zmniejszyła się z 2200 do 1650.

Instytut faktycznie stracił niezależny status od państwa: od 2021 roku adwokaci mogą pracować tylko przy poradach prawnych, których kierownicy są wyznaczani za zgodą Ministerstwa Sprawiedliwości. W 2022 roku uprawnienia kierowników zostały rozszerzone.

Przeciwko niektórym adwokatom wszczęto postępowania karne z przyczyn politycznych. Pod groźbą represji niektórzy z nich musieli opuścić Białoruś.

Wcześniej Aleksander Łukaszenka stwierdził, że adwokatura „powinna być pod kontrolą” i „działać zgodnie z prawem, a nie jakimiś wymyślonymi normami – wolności słowa i innych wolności”.